Nowy krótszy termin przedawnienia roszczeń

Skrócenie terminów przedawnienia

Przyjęta ustawa wprowadza zmiany w art. 118 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym podstawowy termin przedawnienia roszczeń majątkowych wynosi 6 lat, a nie jak do tej pory lat 10. Natomiast zmianami nie zostały objęte terminy przedawnienia roszczeń okresowych oraz związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, dla których termin ten wynosi nadal 3 lata.

Zgodnie z art. 125 § 1 kodeksu cywilnego skróceniu z 10 do 6 lat ulega również termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnymi wyrokami sądowymi czy ugodami. W przypadku gdy stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat.

Wprowadzone zmiany są – zdaniem ustawodawcy – uzasadnione ze względu na konieczność motywowania stron stosunków prawnych do podjęcia działań zapewniających im ochronę prawną i zmierzających do zaspokojenia roszczeń. Podkreśla się także, że w dotychczasowym stanie prawnym strony często miały problem – z jednej  strony z udowodnieniem roszczenia po tak długim czasie, a z drugiej strony z wykazaniem, że roszczenie nie istnieje. Skrócenie ogólnego terminu przedawnienia ma się przyczynić do stabilności stosunków prawnych. Zdaniem ustawodawcy termin ten ma być wystarczający na podjęcie czynności zmierzających do spełnienia świadczenia, a jednocześnie wpłynie pozytywnie na stabilność stosunków prawnych. Skrócenie terminu przedawnienia przewidzianego w art. 125 kodeksu cywilnego bez wątpienia może się przyczynić do utrudnienia wierzycielom skutecznego dochodzenia roszczeń.

Nowością jest regulacja dotycząca sposobu obliczania terminu przedawnienia. Zgodnie z nowelizacją termin przedawnienia przypada na koniec roku kalendarzowego. Nie dotyczy to jednak roszczeń, dla których termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Termin przedawnienia będzie więc wydłużany do końca roku kalendarzowego. Powyższe ma na celu ograniczenie sporów dotyczących sposobów liczenia tego terminu i stanowi próbę doprecyzowania daty jego upływu.

Przedawnienie roszczeń przeciwko konsumentom 

Po upływie terminu przedawnienia nie będzie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przedsiębiorcy od konsumenta. Skutkiem przedawnienia co do zasady jest możliwość uchylenia się od zaspokojenia dochodzonego roszczenia i niemożność jego przymusowej realizacji. W dotychczasowym stanie prawnym sądy badały czy roszczenie uległo przedawnieniu w sytuacji podniesienia takiego zarzutu przez dłużnika w toku postępowania. Okoliczność ta nie była badana przez sądy z urzędu.

W przypadku roszczeń dotyczących konsumentów, z chwilą upływu terminu przedawnienie nie będzie już możliwości przymusowego dochodzenia zaspokojenia.

Jedynie wyjątkowo, jeśli wymagają tego względy słuszności, sąd rozpatrujący daną sprawę, może nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi. Sąd powinien wówczas rozważyć długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia, charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

W nowym stanie prawnym trudno wyobrazić sobie, aby wierzyciele kierowali na drogę postępowania sądowego sprawy, w których dochodzić będą przedawnionych roszczeń, przysługujących im względem konsumentów. Każdorazowo będzie się to wiązało z koniecznością poniesienia kosztów postępowania z uwagi na przegranie sprawy. Trudno będzie bowiem ocenić, kiedy sąd uzna,  że zachodzą uzasadnione okoliczności, w których należy odwołać się do zasad słuszności.

Stosowanie nowych przepisów

Nowelizacja w omówionym powyżej zakresie wejdzie w życie po 30 dniach od dnia ogłoszenia ustawy. Przepisy przejściowe przewidują, że do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Jeśli nowy termin przedawnienia jest krótszy niż dotychczasowy, bieg terminu przedawnienia rozpocznie się z dniem wejścia w życie ustawy. Jeżeli przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

W przypadku gdy przed wejściem w życie ustawy roszczenie przeciwko konsumentowi uległo przedawnieniu, ale nie zgłoszono zarzutu przedawnienia (np. postępowanie nie zostało  jeszcze wszczęte) zastosowanie znajdą nowe przepisy. Po wejściu w życie ustawy przedawnienie takiego roszczenia będzie więc brane przez sąd pod uwagę bez względu na zarzut pozwanego.