Wyższe koszty postępowania sądowego

Ustawodawca postanowił dostosować ciężar ekonomiczny opłat sądowych, pozostających na poziomie ustalonym przed 12 laty, do aktualnej siły nabywczej i wartości pieniądza oraz poziomu cen dóbr i usług. Zwiększenie wysokości opłat sądowych oraz wprowadzenie takich instrumentów jak opłata od pisemnego uzasadnienia rozstrzygnięcia czy odstąpienie od zwracania uiszczonych opłat poniżej określonego minimum, ma na celu przede wszystkim zredukowanie nadmiernego obciążenia sądów powszechnych i usprawnienie działania wymiaru sprawiedliwości. O ile oczekiwanie na wymierne rezultaty w postaci skrócenia czasu trwania postępowań sądowych ma charakter długofalowy, o tyle postępowania będą droższe już teraz dla wszystkich stron postępowania, zaś najbardziej odczują to wierzyciele dochodzący bardzo wysokich roszczeń oraz tych najniższych rozpatrywanych w trybie uproszczonym.

Wyższe koszty opłat sądowych

Nowelizacja wprowadza zasadę, że strona powyżej wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia w kwocie 20 000 złotych uiszcza opłatę stosunkową w wysokości 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych (maksymalna opłata sądowa wzrosła dwukrotnie). W odniesieniu do roszczeń o niższej wartości – jako element demotywujący do wnoszenia do sądów spraw bagatelnych – uchylono odrębne stawki w postępowaniu uproszczonym, zaś dotychczasową opłatę stosunkową zastąpiono opłatą stałą ustaloną według WPS lub WPZ wynoszącej:

•  do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;
•  ponad 500 złotych do 1 500 złotych – w kwocie 100 złotych;
•  ponad 1 500 złotych do 4 000 złotych – w kwocie 200 złotych;
•  ponad 4 000 złotych do 7 500 złotych – w kwocie 400 złotych;
•  ponad 7 500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;
•  ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;
•  ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1 000 złotych.

Spośród pozostałych najistotniejszych zmian stawek opłat sądowych należy wyróżnić następujące: 

•  podwyższenie górnej granicy opłaty stałej z kwoty 5 000 złotych do kwoty 10 000 złotych,
•  zwiększenie wysokości opłaty tymczasowej do kwoty 2 000 złotych, 
•  pobieranie opłaty stałej w kwocie 100 złotych od wniosku o wszczęcie oraz określonych pism w postępowaniu nieprocesowym (poprzednio 40 zł),
•  wzrost opłaty stałej od pozwów w sprawach gospodarczych (przykładowo o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały wspólników lub wyłączenie wspólnika ze spółki) z kwoty 2 000 złotych do kwoty 5 000 złotych,
•  ujednolicenie dotychczasowych stawek opłat stałych w kwotach 40, 50 i 60 złotych poprzez wprowadzenie opłaty w wysokości 100 złotych w szczególności w sprawach wieczystoksięgowych, z zakresu prawa spadkowego, dotyczących zastawu rejestrowego, jak również od wniosku o udzielenie, zmianę lub uchylenie zabezpieczenia roszczenia.

Opłata od oświadczenia o rozszerzeniu powództwa

Wymienienie wprost w ustawie pisma zawierającego oświadczenie o rozszerzeniu powództwa lub jego zmianie w sposób powodujący wzrost wartości przedmiotu sporu jako jednej z podstaw pobierania opłaty, wyeliminuje dotychczasowe rozbieżności w praktyce sądowej – od dnia 21 sierpnia 2019 roku taką opłatę w wysokości różnicy między opłatą należną od powództwa rozszerzonego lub zmienionego a opłatą należną sprzed rozszerzenia lub zmiany powództwa, nie niższą jednak niż 30 złotych, należy uiścić wraz z wniesieniem stosownego pisma.

Odstąpienie od zasady odpłatności w przypadku pozwu oczywiście bezzasadnego 

W sprawie, w której oddalono powództwo oczywiście bezzasadne, powód nie zostanie obciążony kosztami sądowymi. Jednakże, w przypadku oddalenia apelacji od takiego wyroku, powód poniesie koszt opłaty podstawowej od pozwu i od apelacji.

Opłata od wniosku o uzasadnienie

Novum w systemie opłat sądowych stanowi opłata stała w kwocie 100 złotych od wniosku o doręczenie orzeczenia lub zarządzenia z uzasadnieniem, która będzie zaliczana na poczet opłaty od środka zaskarżenia w przypadku jego wniesienia, z tym zastrzeżeniem, że ewentualna nadwyżka nie podlega zwrotowi.

Droższe posiedzenie pojednawcze 

Znaczny wzrost opłaty sądowej od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, która przed nowelizacją kształtowała się na poziomie 40 lub 300 złotych, obecnie natomiast wyniesienie piątą część opłaty od pozwu, może znacząco wpłynąć na zmniejszenie popularności tego środka ochrony prawnej. 

Ograniczenie zwrotów opłat sądowych

W sytuacji, gdy opłata sądowa podlegająca zwrotowi będzie niższa niż koszt tej czynności, sąd nie dokona jej zwrotu na rzecz strony. 

Opłaty za “spóźnione” osobowe wnioski dowodowe 

W przypadku złożenia wniosku o wezwanie na rozprawę świadka, biegłego lub strony już po zatwierdzeniu planu rozprawy (również stanowiącego nowość w procedurze cywilnej), wnioskująca strona będzie zobowiązana uiścić opłatę stałą w kwocie 100 złotych od każdej osoby, której wniosek dotyczy. 

Zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych

Ustawodawca łagodzi wymogi uzyskania zwolnienia z konieczności ponoszenia kosztów sądowych przez osoby fizyczne, przyznając taką możliwość nie tylko w sytuacji, gdy osoba fizyczna nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, a także już w przypadku, gdy ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.

Z drugiej strony, ustawodawca wprowadza  większy rygoryzm w odniesieniu do osób prawnych. Kryteria zwalniania np. spółek handlowych z kosztów sądowych zostały uzupełnione o obowiązek wykazania, że jej wspólnicy albo akcjonariusze nie mają dostatecznych środków na zwiększenie majątku spółki lub udzielenie spółce pożyczki.

Wzrost wysokości opłat kancelaryjnych

Znowelizowane przepisy przewidują znaczne podwyższenie opłat kancelaryjnych, tj. z 6 złotych za stronę do 20 złotych za każde rozpoczęte 10 stron wydanego na podstawie akt poświadczonego odpisu, wypisu lub wyciągu czy też odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem prawomocności lub wykonalności, a także z 1 złotego za stronę wydanej kopii dokumentu z akt sprawy do kwoty 20 złotych za każde rozpoczęte 20 stron. Opłata za protokół rozprawy na informatycznym nośniku danych wyniesie 20 złotych. 

Pierwszy wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przez sąd pozostanie bezpłatny, jednakże kolejne (np. o wydanie dalszego tytułu wykonawczego) podlegać będą opłacie 20 złotych.