W dniu 12 marca 2022 roku Prezydent RP podpisał ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z rosyjską agresją na ich kraj. Przedstawiamy krótkie podsumowanie jej najważniejszych skutków.
1. Ustawa dotyczy obywateli ukraińskich oraz ich małżonków, którzy nie posiadają obywatelstwa ukraińskiego, ale wjechali na terytorium Polski w związku z wojną.
2. Ustawa legalizuje pobyt obywateli Ukrainy i ich małżonków, którzy wjechali na terytorium PL bezpośrednio z UA w związku z działaniami wojennymi, w okresie od 24.02.2022 r. do dnia wskazanego w rozporządzeniu Rady Ministrów, i deklarują zamiar pozostania w PL. Legalizacja pobytu następuje na okres do 24 sierpnia 2023 r. Wyjazd na okres powyżej 1 miesiąca z PL pozbawia tego prawa do legalnego pobytu w PL (chyba że obywatel UA ma takie prawo na innej podstawie).
3. Ustawa przedłuża o 18 miesięcy ważność dokumentów legalizujących pobyt obywateli UA, którzy wcześniej przebywali w PL (dotyczy to np. wiz, kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości).
4. Po upływie 9 miesięcy od wjazdu do PL, nie później niż do 24.08.2023 r. na podstawie specustawy obywatel UA może otrzymać zezwolenie na pobyt czasowy na 36 miesięcy.
5. Przepisów specustawy nie stosuje się do osób, które mają m.in status uchodźcy, albo którzy złożyli wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, jednak osoby te mogą cofnąć wniosek i wówczas ustawa ma do nich zastosowanie.
6. Rejestracja obywatela UA następuje albo przy wjeździe do PL albo w ciągu 60 dni po przyjeździe do PL.
7. Ustawa przewiduje przyznawanie numeru PESEL (polskiego numeru identyfikacyjnego). Bez nadania tego numeru nie można np. prowadzić działalności gospodarczej. Następuje to na wniosek, złożony osobiście, w dowolnym urzędzie gminy. Wniosek jest składany papierowo według wzoru, który zostanie ogłoszony w ciągu 2 dni, a rejestracja ma się rozpocząć według zapewnień polskich władz od 16 marca 2022 r.
8. We wniosku o nadanie numeru PESEL można wyrazić zgody na stworzenie profilu zaufanego, który pozwala na elektroniczną komunikację z urzędami w ok. 80% spraw.
9. Obywatel UA (lub jego małżonek niebędący obywatelem UA) jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium PL w okresie legalnego pobytu i to zarówno, gdy prawo pobytu w PL przysługuje na podstawie specustawy jak i na innej podstawie (np. na podstawie wcześniej wydanych przepisów). Jedynym wymogiem jest to, aby pracodawca powiadomił w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy powiatowy urząd pracy o powierzeniu wykonywania pracy. Powiadomienie następuje przez system praca.gov.pl i wskazuje się tam m.in. rodzaj umowy, stanowisko i rodzaj wykonywanej pracy.
10. Obywatele UA przebywający legalnie w PL na podstawie specustawy albo ustawy o cudzoziemcach mogą prowadzić działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy, pod warunkiem, że wystąpili o numer PESEL. Jeśli wygaśnie ich prawo do legalnego pobytu w PL, podlegają wykreśleniu z CEIDG.
11. Ustawa rozszerza na obywateli UA prawa do pomocy od państwa:
– obywatele UA mogą rejestrować się jako osoby bezrobotne,
– przysługuje im świadczenie 500+ (comiesięczne wsparcie dzieci kwotą 500 zł),
– świadczenie na dobry start (jednorazowa wpłata dla dzieci w kwocie 300 zł),
– świadczenia związane z rodzinnym kapitałem opiekuńczym (500 lub 1000 zł comiesięcznej wpłaty dla dziecka między 1 a 3 rokiem życia, max. 12.000 zł),
– prawo do pomocy społecznej,
– prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej,
– a dodatkowo mogą wystąpić o jednorazowe świadczenie w kwocie 300 zł na podstawowe zakupy w PL.
12. Ustawa ułatwia użyczanie oraz wynajem lokali przez osoby, które przyjechały z UA. W przypadku użyczenia wyłącza się zakaz eksmisji wynikający ze specustawy COVID-owej, a wobec najmu luzowane są wymogi związane z bezpieczniejszym dla właścicieli najmem okazjonalnym.
Zmiany podatkowe
1. Kosztem uzyskania przychodów (w CIT i PIT) są darowizny rzeczowe i nieodpłatne świadczenia na przeciwdziałanie skutkom wojny w Ukrainie – przekazane od 24 lutego br. (na razie do końca 2022 roku):
a. organizacjom z siedzibą w PL, ale też w Ukrainie,
b. jednostkom samorządu terytorialnego,
c. Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
d. podmiotom leczniczym z Polski i z Ukrainy.
2. Darowizny rzeczowe i nieodpłatne świadczenia z pkt 1 nie są przychodem u organizacji i podmiotów z ppkt 1. a-d.
3. Pomoc humanitarna (udzielana od 24 lutego) nie jest przychodem dla obywateli Ukrainy, którzy przybyli w Polski, jako uchodźcy.
UWAGA – zwolnienie jest tylko w PIT, nie dotyczy podatku od spadków i darowizn, dlatego przy pomocy o wartości wyższej, niż 4.902 zł dla jednej osoby, nadać jej inną formę, niż darowizna (np. użyczenie) lub przekazywać ją za pośrednictwem organizacji, nie bezpośrednio.
4. Dla podatników CIT koszty z pkt. 1 nie będą negatywnie wpływać na przesłanki podatku minimalnego (nie liczą się do straty i do wskaźnika rentowności działalności operacyjnej).