Nowa ustawa o komornikach sądowych

Pierwotnie ustawy (ustawa o komornikach sądowych oraz ustawa o kosztach komorniczych) miały obowiązywać od 1 stycznia 2018 roku, z uwagi jednak na liczne zawirowania, ostateczny termin wejścia w życie nowych przepisów ustalono na dzień 1 stycznia 2019 roku. Tym samym, obowiązująca dotychczas ustawa o komornikach sądowych i egzekucji z 29 sierpnia 1997 roku przestanie obowiązywać. Co ciekawe, obecna ustawa była niemal 50 razy nowelizowana.

Według autorów, nowe przepisy wprowadzają przejrzyste reguły działalności komorniczej, ale przede wszystkim jej celem jest przywrócenie zaufania do zawodu komornika sądowego – jako funkcjonariusza publicznego, a nie swego rodzaju przedsiębiorcy nastawionego na zysk.

Spectrum zmian w nowej ustawie jest niezwykle szerokie, w tym miejscu zostaną opisane jedynie zmiany, które są ściśle związane z postępowaniem egzekucyjnym z perspektywy wierzyciela.

W ocenie praktyków, zła wiadomość jest taka, że wprowadzane zmiany w negatywny sposób odbiją się na skuteczności prowadzonych postępowań egzekucyjnych, powodując przy tym znaczne podwyższenie kosztów ponoszonych przez wierzycieli.

Po pierwsze – nowe stawki!

#1 Wydaje się, że najważniejszą i największą – zwłaszcza z punktu widzenia dłużników – zmianą, będzie nowy system opłat egzekucyjnych. A dokładniej: nowe stawki. Zamiast dotychczasowych 15% i 8% opłaty od wyegzekwowanych przez komornika kwot, miała być jedna opłata: 10%. Ale w rzeczywistości będzie kilka opłat: 10%, 5% i 3%. Ich wysokość jest uzależniona od sposobu i terminu dokonania spłaty przez dłużnika.

1. W sprawie o egzekucję świadczeń pieniężnych, komornik ściąga od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 10% wartości wyegzekwowanego świadczenia.

2. Jeżeli dłużnik, w terminie miesiąca od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, wpłaci do rąk komornika lub na jego rachunek bankowy całość lub część egzekwowanego świadczenia, komornik ściąga od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 3% wartości wyegzekwowanego w ten sposób    świadczenia (minimum 150 zł).

3. W razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 KPC (postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania), wierzyciela obciąża opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania (minimum 200 zł).

Wydaje się, że wyżej wymienione rozwiązanie wcale nie ułatwi komornikom pracy. Bowiem komornik, w zawiadomieniu o wszczęciu egzekucji winien wskazać wysokość opłaty egzekucyjnej. Tylko w jakiej wysokości? Czy należy wskazać opłatę wyższą, czy może niższą w przypadku gdy dłużnik spłaci dług w terminie miesiąca od daty otrzymania zawiadomienia o wszczęciu egzekucji? Zachodzi ryzyko, że pisma komorników staną się nieczytelne (bo każde zawiadomienie będzie obejmowało obszerną informację o kosztach, przepisach i terminach).

Kontrola i dowody

#2 Zgodnie z nową ustawą, poszczególne czynności egzekucyjne prowadzone w terenie (np. w domu dłużnika) mają być obowiązkowo nagrywane. Zarejestrowany obraz i dźwięk stanie się częścią akt sprawy. Ta zmiana ma charakter przełomowy i służy zarówno kontroli poprawności czynności, jak i bezstronności oraz etycznych standardów pracy komorników – zaznaczono w uzasadnieniu projektu ustawy.

#3 Otwarcie i przeszukanie mieszkania dłużnika nastąpi tylko w obecności Policji. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek uchybień w działaniu komornika, Policja będzie musiała powiadomić o tym właściwego prezesa sądu rejonowego, przy którym dany komornik działa.

#4 Koniec z odbieraniem rzeczy, które ewidentnie nie stanowią własności dłużnika. Dotychczas komornik mógł zająć ruchomości osoby trzeciej, mimo iż dłużnik poinformował go o tym, że nie należą one do niego. Komornik nie dokona zajęcia, gdy zostanie mu przedstawiony dokument przesądzający, że zajęte przedmioty nie stanowią własności dłużnika. Wprowadzona zostanie także dla osób trzecich uproszczona ścieżka zaskarżania czynności komornika.

#5 Został ustalony precyzyjny katalog ruchomości niepodlegających zajęciu. Obejmuje on m.in. lodówkę, pralkę, odkurzacz, kuchenkę służącą podgrzewaniu i przygotowywaniu posiłków, łóżka, stół, krzesła. Niniejsza zmiana podyktowana jest panującą obecnie dużą arbitralnością komorników w podejmowaniu decyzji mogących pozbawić dłużnika i mieszkające z nim osoby przedmiotów niezbędnych w codziennej egzystencji.

Skargi

#6 Jak wskazało Ministerstwo Sprawiedliwości, dłużnik dostaje przy egzekucji specjalny formularz skargi na czynności komornika. Jasny i prosty do wypełnienia, tak aby każdy mógł skierować ją do właściwego sądu, jeśli doszło do nieprawidłowości. Ograniczy to ryzyko odrzucenia skargi przez sąd z powodu braków formalnych. Według szacunków MS, 80% skarg na czynności komorników nie jest uwzględniana przez sądy z powodu braków formalnych. Wynika to w dużej mierze z niskiej świadomości prawnej obywateli. Opłata za wniesienie do sądu skargi na czynności komornika będzie wynosiła nie jak dotychczas 100 zł, a 50 zł.

Rewiry

#7 Komornik będzie mógł prowadzić działalność głównie na terenie swojego rewiru. Przyjmowanie dodatkowych spraw jest możliwe jedynie jako premia za bardzo dobre wykonywanie swoich obowiązków. Do poziomu 2500 wszystkich spraw – może przyjmować sprawy z wyboru wierzycieli, o ile nie ma zaległości powyżej 6 miesięcy. Żeby przyjmować sprawy z wyboru wierzyciela (spoza swojego rewiru) powyżej poziomu 2500 wszystkich spraw, musi wykazać się efektywnością powyżej 35% skutecznych egzekucji, a maksymalnie ma prawo przyjąć do 5000 spraw z wyboru. Wybór komornika będzie możliwy tylko na obszarze właściwości sądu apelacyjnego, a nie całego kraju.

Koniec bezcelowych egzekucji

#8 Art. 30 ustawy o kosztach komorniczych stanowi, że w wypadku oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania we wniosku o wszczęcie egzekucji osoby niebędącej dłużnikiem, komornik będzie pobierał opłatę od wierzyciela w wysokości 10% (!) egzekwowanego świadczenia. W związku z tym komornik nie będzie pobierał opłaty od dłużnika, a opłatę wyegzekwowaną wcześniej zwracać będzie dłużnikowi.

Na zakończenie – ciekawostka:

#9 Aktualnie skończone studia na kierunku prawniczym ma 70% komorników, a 9% może pochwalić się wykształceniem średnim. Obecnie pracujący komornicy sądowi będą musieli ukończyć studia prawnicze i uzyskać tytuł magistra prawa w terminie 7 lat od wejścia w życie ustawy. W przeciwnym razie, ich powołanie na stanowisko komornika wygaśnie z mocy prawa z upływem 7-letniego terminu.