Zgodnie z art. 41 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wierzyciel ma prawo w pewnych szczególnych okolicznościach żądać zaspokojenia długu z majątku wspólnego małżonków, mimo że dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków. Oznacza to, że – jeżeli zajdą przesłanki wskazane przez ustawodawcę – wierzyciel będzie mógł skierować swoje roszczenie do małżonka kredytobiorcy, pożyczkobiorcy itp.
ZGODA MAŁŻONKA DŁUŻNIKA NA ZACIĄGNIĘCIE ZOBOWIĄZANIA
Wierzyciel, by móc skierować egzekucję do majątku wspólnego, obowiązany jest wykazać, że dłużnik zaciągnął zobowiązanie za zgodą swojego małżonka. W takim przypadku, sąd nadaje klauzulę wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika. Nie staje się on dłużnikiem, jednakże będzie zmuszony do znoszenia egzekucji ze składników majątku wspólnego. Podkreślić jednak należy, że użycie w treści przepisu sformułowania „zaciągnięcia zobowiązania”, wskazuje, że chodzi wyłącznie o sytuację, w których zobowiązanie powstaje w wyniku dokonania czynności prawnej. Nie zaliczamy więc do tych wypadków wierzytelności powstałych z tytułu czynów niedozwolonych (np. nieumyślne uszkodzenie cudzej własności). Ustawodawca nie wymaga żadnej specjalnej formy udzielenia zgody, nie ma także obostrzeń co do adresata takiego oświadczenia. Ważna jest zarówno pisemna zgoda złożona kontrahentowi małżonka, jak i usta zgoda złożona samemu małżonkowi. Jedynie ewentualna trudność dowodowa w wykazaniu takiej zgody nasuwa racjonalność uzyskania jej przez kontrahenta małżonka w formie pisemnej.
SPOSÓB OCHRONY MAJĄTKU
Najskuteczniejszą obroną przed rozszerzeniem odpowiedzialności za zobowiązania małżonka będzie ustanowienie rozdzielności majątkowej. Jeżeli z jakichś względów nie jest to możliwe, najrozsądniejszym będzie daleko idąca ostrożność w udzielaniu zgody na zobowiązania zaciągane przez małżonka. Wskazać dodatkowo należy, że w przypadku, gdy małżonek dłużnik prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą, osobna zgoda jest wymagana do każdego zaciąganego zobowiązania.
Kolejnym ze sposobów ochrony przed egzekucją, jest powództwo ekscydencyjne. Prawo do wniesienia go, zachodzi, gdy wierzyciel próbuje zaspokoić się z majątku wspólnego, mimo nieuzyskania klauzuli wykonalności wobec obu małżonków.
UMOWNE USTROJE MAJĄTKOWE
Jak wspomniano wyżej, najłatwiejszym sposobem uchronienia się przed odpowiadanie za długi małżonka jest zmiana ustroju majątkowego. Zgodnie z art. 47 §1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawą rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową (także z wyrównaniem dorobków). Umowę taką można zawrzeć na każdym etapie małżeństwa, także przed samym ślubem. Podlega ona ograniczeniom z art. 49 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nie może ona stawiać w uprzywilejowanej pozycji jednego z małżonków. Należy także pamiętać, że nie można powoływać się na nią wobec osób trzecich, jeśli nie wiedziały one o jej zawarciu/zmianie.