Problematyka doręczania przesyłek pocztowych przez Pocztę Polską od dawna budzi poważne zastrzeżenia obywateli i instytucji. Najnowsze wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich do Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej wyraźnie pokazuje, że skala problemów jest niepokojąca i wymaga pilnej interwencji. Jednym z najpoważniejszych zarzutów wobec operatora pocztowego jest niewypełnianie obowiązku pozostawienia awiza w przypadku nieobecności adresata, mimo że obowiązek taki wyraźnie wynika z przepisów prawa pocztowego. Listonosze nie zostawiają powiadomień o próbie doręczenia, przez co obywatele tracą szansę na odbiór ważnych dokumentów, takich jak pisma sądowe czy administracyjne.
Brak pozostawienia awiza jest problemem fundamentalnym, ponieważ przesyłka sądowa lub administracyjna, jeśli nie zostanie odebrana, wywołuje poważne skutki prawne.
Fikcja doręczenia a realny brak wiedzy obywatela
W elektronicznym postępowaniu upominawczym, gdy adres odbiorcy koresponduje z adresem w rejestrze PESEL, następuje fikcja doręczenia — przesyłkę uważa się za skutecznie doręczoną, mimo że adresat faktycznie nie miał szansy się z nią zapoznać. W tradycyjnym postępowaniu przed sądem właściwości ogólnej, brak odbioru po podwójnym awizowaniu skutkuje koniecznością skierowania sprawy do komornika sądowego w celu doręczenia przesyłki.
Środki ochrony w razie wadliwego doręczenia
Strona, która nie odebrała przesyłki z powodu nieprawidłowego doręczenia, ma jednak określone środki ochrony. Przede wszystkim może podnosić zarzut braku możliwości obrony swoich praw w sporze sądowym. Może wnieść o uchylenie klauzuli wykonalności tytułu wykonawczego, powołując się na brak prawidłowego doręczenia odpisu pozwu. Aby skutecznie zatrzymać egzekucję, konieczne jest złożenie do komornika sądowego wniosku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego oraz załączenie odpisu wniosku o uchylenie klauzuli wykonalności, skierowanego do sądu, który wydał tytuł wykonawczy. Skuteczne powołanie się na brak doręczenia może umożliwić przywrócenie ochrony praw procesowych strony.
Postępowania administracyjne – przywrócenie terminu
Podobne mechanizmy ochronne funkcjonują w postępowaniach administracyjnych. W przypadku nieprawidłowego doręczenia strona może złożyć wniosek o przywrócenie terminu na dokonanie czynności procesowej. Kluczowe znaczenie ma tu artykuł 10 Kodeksu postępowania administracyjnego, który nakłada na organy obowiązek zapewnienia czynnego udziału stron w postępowaniu. Wniosek o przywrócenie terminu należy złożyć w terminie 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia — najczęściej od momentu dowiedzenia się o fakcie nieotrzymania korespondencji. Wniosek taki nie ma określonego wzoru, ale musi zawierać wszystkie elementy formalne, takie jak oznaczenie organu prowadzącego sprawę, sygnaturę sprawy, dane strony oraz uzasadnienie przyczyn niedotrzymania terminu.
Nadużycia a gwarancje procesowe
Ważne jest jednak, by podkreślić, iż niekiedy dłużnicy w postępowaniach cywilnych nadużywają prawa do obrony, świadomie unikając odbioru korespondencji. Mimo to prawo do zapoznania się z treścią pism oraz przedstawienia swojego stanowiska pozostaje fundamentalnym uprawnieniem procesowym strony i nie może być ograniczane poprzez zaniedbania operatora pocztowego.
Potrzeba zmian i rozwiązania alternatywne
Wobec powyższych problemów pojawiają się propozycje rozwiązań, które mogłyby uszczelnić system doręczeń. Jednym z nich jest założenie skrzynki do e-doręczeń, umożliwiającej odbiór korespondencji od organów administracji publicznej oraz jednostek samorządu terytorialnego w formie elektronicznej. Choć dla osób fizycznych nie jest to obowiązek, stanowi wygodną alternatywę dla papierowej korespondencji. Niestety, sądy, prokuratury oraz komornicy sądowi dopiero od października 2029 r. będą zobowiązani do korzystania z e-doręczeń.
Drugim rozwiązaniem w przypadku udziału w sporze sądowym jest założenie konta w Portalu Informacyjnym Sądów Powszechnych, co pozwala na uzyskanie dostępu do akt sprawy oraz odbieranie pism sądowych w wersji elektronicznej. Takie rozwiązanie znacząco ułatwia komunikację z sądem i umożliwia szybsze reagowanie na pisma procesowe.
Myślę, że ciekawym pomysłem na pomost między doręczeniami tradycyjnymi a elektronicznymi mogłoby być elektroniczne awizo umieszczane w aplikacji mObywatel, która zyskuje coraz większą popularność. Dzięki niej obywatel otrzymywałby natychmiastowe powiadomienie o próbie doręczenia przesyłki, co pozwalałoby ograniczyć ryzyko nieodebrania ważnej korespondencji.
Podsumowanie – pilna potrzeba działań
Podsumowując, sytuacja związana z funkcjonowaniem Poczty Polskiej wymaga natychmiastowych działań naprawczych i lepszego nadzoru. Prawidłowe doręczanie pism urzędowych i sądowych ma kluczowe znaczenie dla zagwarantowania obywatelom prawa do rzetelnego procesu i obrony swoich praw. Ochrona tej podstawowej gwarancji musi być traktowana priorytetowo, niezależnie od rozpoczętego długofalowego planu digitalizacji komunikacji.
