W 2023 roku w polskim systemie prawnym wprowadzono odrębne postępowanie konsumenckie, mające na celu usprawnienie procesów sądowych z udziałem konsumentów. Zmiany te wywołały jednak pewne kontrowersje. Z jednej strony, nowe przepisy umożliwiły konsumentom wnoszenie pozwów do sądu właściwego dla ich miejsca zamieszkania oraz wprowadziły obowiązek wcześniejszego ujawnienia dowodów przez przedsiębiorców. Z drugiej strony, wielu prawników krytykuje je, dowodząc, że nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, a jedynie skomplikowały system prawny.

Część ekspertów uważa, że obecne postępowanie konsumenckie nie spełnia europejskich standardów i należy poszukiwać skuteczniejszych środków prawnych, które lepiej zrównoważą pozycje konsumenta i przedsiębiorcy. Inni podkreślają, że choć wprowadzenie odrębnego postępowania konsumenckiego miało potencjał, to w praktyce nie przyniosło znaczących korzyści z powodu niewykorzystywania nowych regulacji przez sądy.

Zachęcamy do lektury artykułu red. Krzysztofa Sobczaka pt. Odrębne postępowanie konsumenckie do likwidacji czy do naprawy? opublikowanego 8 sierpnia 2024 roku na portalu prawo.pl. Komentarza do niego udzielił Jakub Kurzawski, adwokat z DSK Kancelaria.

Odnosząc się do proponowanych zmian, Jakub tłumaczy, że dążąc do ujednolicenia i uproszczenia przepisów kodeksowych warto zachować pragmatyzm.

Z perspektywy systemowej dużo większą zmianą jest uchylenie przepisów o postępowaniu gospodarczym niż przepisów o postępowaniu z udziałem konsumentów.

Jak przyznaje, projektodawcy zmian słusznie wskazują, że ochrona prawna konsumentów jest realizowana na gruncie przepisów prawa materialnego, zaś mnożenie kolejnych postępowań odrębnych w Kodeksie nie służy przejrzystości przepisów. Jednocześnie regulacja o postępowaniu z udziałem konsumentów obejmuje raptem trzy przepisy, zawierające rozwiązania istotnie ułatwiające konsumentom dochodzenie ich roszczeń.

Przykładem jest tu chociażby możliwość wytoczenia powództwa przeciwko przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania konsumenta. Taka możliwość ma praktyczne znaczenie, gdy siedziba przedsiębiorcy znajduje się w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania konsumenta, a konsument nie może skorzystać z właściwości przemiennej sądu. Toczenie sporu poza miejscem swojego zamieszkania stwarza dla konsumenta dodatkowe bariery finansowe w dochodzeniu własnych praw przed sądem, zwłaszcza w sytuacji sporu z podmiotem o większym potencjale ekonomicznym. W takim przypadku procesowe przepisy konsumenckie służą wręcz wyrównywaniu szans między stronami procesu.

Zatem dążąc do ujednolicenia i uproszczenia przepisów kodeksowych, należy uważać, aby przysłowiowo nie wylać dziecka z kąpielą przez doprowadzenie do pogorszenia sytuacji procesowej konsumenta.