Strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030 i jej potencjalny wpływ na rynek pracy

Czym jest nowa strategia migracyjna?

15 października 2024 Rada Ministrów przyjęła uchwałę „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo. Kompleksowa i odpowiedzialna strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030”. Pełny tekst strategii migracyjnej został opublikowany 17 października. Dokument ten został przyjęty, uwzględniając kwestie bezpieczeństwa kraju, który regularnie boryka się z napływem nielegalnych imigrantów. Obecnie w Polsce mieszka około 2,5 miliona cudzoziemców, którzy chcą osiedlić się w kraju na stałe.

Strategia wprowadzi zmiany w polskim prawie imigracyjnym w zakresie: 

• dostępu do terytorium Polski
• dostępu do ochrony krajowej i międzynarodowej
• dostępu do rynku pracy
• migracji edukacyjnej
• integracji cudzoziemców
• obywatelstwa i repatriacji.

Co powinni wiedzieć pracodawcy o zatrudnianiu cudzoziemców?

Dopuszczenie cudzoziemców do polskiego rynku pracy w ramach specjalnej procedury będzie podlegało kilku istotnym warunkom. Kluczowe z nich to:

• obywatelstwo kraju OECD lub kraju, z którym Polska lub Unia Europejska ma umowę o readmisji, i jest ona skutecznie realizowana;
• posiadanie unikalnych, wysoko wyspecjalizowanych umiejętności lub brak możliwości znalezienia pracownika z potrzebnymi, unikalnymi kwalifikacjami w Polsce;
• otrzymywanie miesięcznego wynagrodzenia co najmniej porównywalnego z wynagrodzeniem polskich pracowników w danej branży, aby nie tworzyć nieuczciwej konkurencji w tym zakresie;
• wniosek od pracodawcy realizującego inwestycje w Polsce o strategicznym znaczeniu dla gospodarki lub obronności kraju.

Czy lista krajów kwalifikujących się do uproszczonego systemu oświadczeń o powierzeniu pracy zostanie zmieniona?

System oświadczeń o powierzeniu pracy cudzoziemcom pozostanie w mocy, umożliwiając szybszy i prostszy proces w porównaniu do uzyskania zezwolenia na pracę. Jednak lista kwalifikujących się krajów ma zostać poddana przeglądowi. Obecnie obejmuje ona obywateli Ukrainy, Białorusi, Mołdawii, Gruzji i Armenii. Strategia nie precyzuje, czy lista ta zostanie rozszerzona lub ograniczona, ani nie określa kryteriów ewentualnych zmian.

Ograniczenie pracy sezonowej

Strategia podkreśla potrzebę wyeliminowania nadużyć związanych z zezwoleniami na pracę sezonową, przy jednoczesnym zapewnieniu możliwości wypełniania deficytów, szczególnie w sektorach takich jak rolnictwo. Odbędzie się to w ramach Dyrektywy 2014/36/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia jako pracowników sezonowych. Strategia proponuje także rozważenie, czy pracodawcy powinni pokrywać całość lub część kosztów powrotu pracowników sezonowych do ich krajów pochodzenia.

Jakie zmiany zostaną wprowadzone w funkcjonowaniu agencji zatrudnienia pośredniczących w rekrutacji cudzoziemców?

Biorąc pod uwagę, że obecne agencje zatrudnienia pośredniczące w rekrutacji cudzoziemców nie gwarantują należytej ochrony praw pracowniczych i bezpieczeństwa państwa, konieczna jest modyfikacja tego modelu. Wprowadzone zmiany pozwolą na wyeliminowanie podmiotów łamiących prawo i działających na szkodę pracowników oraz państwa. Zmiany dotyczyć będą m.in. outsourcingu pracowniczego, który de facto polega na omijaniu reżimu prawnego dotyczącego agencji zatrudnienia i pracy tymczasowej.

Jednocześnie wprowadzane zmiany pozwolą agencjom zatrudnienia działać sprawniej niż dotychczas, zwłaszcza w zakresie procedur uzyskiwania zezwoleń na pracę i wspierania cudzoziemców w legalizacji ich pobytu w Polsce. Zostanie to osiągnięte poprzez modyfikację zasad wpisu podmiotów pośredniczących do Krajowego Rejestru Agencji Zatrudnienia. Przyspieszone zostaną procedury wykreślania agencji z rejestru oraz zaostrzone kary za nielegalne pośrednictwo i przyczynianie się do nielegalnego zatrudniania cudzoziemców.

Jakie działania integracyjne dla cudzoziemców przewiduje strategia?

Przewiduje się organizację i finansowanie kursów języka polskiego lub wiedzy o kulturze polskiej przez pracodawców, którzy promują integrację pracowników z zagranicy. Jednocześnie pierwszeństwo w dostępie do rynku pracy będą mieli obywatele polscy oraz obywatele innych państw członkowskich UE, zgodnie z unijną zasadą swobodnego przepływu pracowników

Jakie zmiany są planowane w odniesieniu do samozatrudnienia?

Samozatrudnienie jest realną alternatywą dla regularnego zatrudnienia dla obcokrajowców i generalnie przyniosło pozytywne rezultaty, więc nie są planowane żadne większe zmiany. Jednakże wyeliminowana zostanie możliwość obejmowania przez cudzoziemców akcji przedsiębiorstw „dla pozoru”, celem obejścia zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Jakie kontrowersje budzi proponowane w strategii na lata 2025-2030 tymczasowe zawieszenie wniosków o azyl?

Jednocześnie kontrowersyjnym elementem strategii migracyjnej na lata 2025-2030 jest proponowane tymczasowe i regionalne zawieszenie wniosków o azyl w przypadkach, gdy gwałtowny wzrost migracji mógłby zdestabilizować państwo. Chociaż szczegóły dotyczące tego środka pozostają niejasne, co utrudnia szczegółową dyskusję, taka polityka może być trudna do dostosowania do praw człowieka i standardów prawa międzynarodowego.

Podsumowanie

Polska polityka migracyjna koncentruje się na bezpieczeństwie narodowym i ma na celu ograniczenie nielegalnej imigracji wzdłuż wschodniej granicy. Rząd planuje zezwolić na tymczasowe, lokalne zawieszenie wniosków o azyl, jeśli gwałtowny wzrost migracji zagrozi stabilności. Dostęp migrantów do rynku pracy będzie regulowany, aby zaradzić niedoborom umiejętności bez zakłócania stabilności zatrudnienia w Polsce. Strategia podkreśla zarówno korzyści, jak i potencjalne zagrożenia związane z napływem pracowników z zagranicy, w tym nadużywanie zezwoleń na pracę w celu uzyskania wjazdu do Polski i strefy Schengen. Przedstawia również wytyczne dla cudzoziemców zainteresowanych rozpoczęciem działalności gospodarczej w Polsce.