Fundacja rodzinna to narzędzie prawne powołane z myślą o wsparciu firm rodzinnych. Zgodnie z ustawą, fundacja rodzinna może być utworzona w celu gromadzenia mienia, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Szczegółowy cel fundacji rodzinnej określany jest przez fundatora w statucie. 

Świadczeniami mogą być składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów.

W przypadku beneficjentów będących osobami fizycznymi, fundacja rodzinna może pokrywać ich koszty utrzymania lub kształcenia. 

W niniejszym artykule wyjaśnimy kto może zostać beneficjentem, który organ decyduje o spełnieniu świadczeń na rzecz beneficjentów oraz w jakim trybie, a także jakie są skutki podatkowe przekazania świadczeń dla fundacji rodzinnej oraz beneficjentów.

Kto może zostać beneficjentem fundacji rodzinnej

Beneficjentem fundacji rodzinnej może zostać każda osoba fizyczna, a także organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego. 

Beneficjentem fundacji rodzinnej może też być sam fundator. Nie ma bowiem przeciwwskazań, by po wniesieniu majątku do fundacji rodzinnej, również otrzymywał od niej świadczenia.

Beneficjent uzyskuje uprawnienie do świadczeń od fundacji rodzinnej zgodnie z wolą fundatora wyrażoną w statucie. Określenie świadczeń przysługujących beneficjentowi jest wyłączną i swobodną decyzją fundatora. Można założyć, że co do zasady będą to świadczenia pieniężne bądź niepieniężne, w szczególności świadczenia polegające na pokrywaniu kosztów utrzymania lub kształcenia, leczenia lub opieki – w przypadku osób fizycznych, lub wspieranie statutowej działalności pożytku publicznego – w przypadku organizacji pozarządowych. Fundator będzie mógł dokonać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń, bez ograniczeń, w tym także czasowych. 

Fundator będzie mógł również zastrzec, że przedmioty przypadające małoletniemu beneficjentowi z tytułu świadczeń od fundacji rodzinnej nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W takim przypadku fundator powinien wyznaczyć zarządcę, a jeżeli tego nie dokona, sąd opiekuńczy powinien wyznaczyć kuratora do sprawowania zarządu.

Świadczenie od fundacji rodzinnej może być przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu, np. pod warunkiem ukończenia studiów, zawarcia związku małżeńskiego, ukończenia określonego wieku.

Który organ fundacji decyduje o wypłacie świadczeń oraz w jakim trybie

Jednym z zadań zarządu fundacji rodzinnej jest tworzenie, prowadzenie i aktualizowanie listy beneficjentów. Zarząd obowiązany jest także do informowania beneficjentów o przysługujących im świadczeniach oraz do spełniania świadczeń na ich rzecz zgodnie ze statutem. 

Prowadzona przez zarząd lista beneficjentów zawiera szczegółowe dane osobowe beneficjentów, w tym:

  1. imię i nazwisko albo nazwę beneficjenta;
  2. identyfikator podatkowy (numer PESEL albo NIP), a w przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną nieposiadającego żadnego z tych numerów:
  • numer i serię paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość lub inny numer identyfikacyjny, wraz z podaniem kraju nadania takiego numeru,
  • imiona rodziców;
  • adres zamieszkania lub adres do doręczeń beneficjenta;
  • inne dane niezbędne do spełnienia świadczenia na rzecz beneficjenta, w tym informacje o przysługujących mu uprawnieniach.

Świadczenie jest realizowane przez zarząd po przedstawieniu przez beneficjenta albo osobę reprezentującą beneficjenta dokumentu tożsamości. Wskazana regulacja umożliwia wiarygodne potwierdzenie tożsamości beneficjenta oraz zabezpieczenia fundacji rodzinnej przed ryzykiem przekazania świadczeń nieuprawnionej osobie. 

Spełnienie świadczenia na rzecz beneficjenta fundacji rodzinnej nie może zagrażać wypłacalności fundacji rodzinnej wobec jej wierzycieli niebędących beneficjentami fundacji rodzinnej i każdorazowo jest uzależnione od bieżącej sytuacji finansowej fundacji rodzinnej. W przypadku wstrzymania spełnienia świadczenia, bieg terminu jego spełnienia ulega zawieszeniu do czasu poprawy sytuacji finansowej fundacji rodzinnej.

Przez wypłacalność rozumie się zdolność fundacji rodzinnej do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a opóźnienie w ich wykonaniu nie przekracza trzech miesięcy.

Decyzja o wypłacie świadczeń oraz jej wysokości powinna być każdorazowo przeanalizowana przez zarząd z uwzględnieniem sytuacji finansowej fundacji rodzinnej, tak aby wskutek wypłaty nie została zagrożona jej wypłacalność.

Skutki podatkowe wypłaty świadczeń

Spełnienie świadczeń na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej wywołuje skutki podatkowe na gruncie podatków CIT (dla fundacji rodzinnej) i PIT (dla beneficjentów). 

W zakresie podatku CIT obowiązek podatkowy powstaje zawsze w momencie przekazania świadczenia na rzecz beneficjenta na poziomie fundacji rodzinnej. Podatek obliczany jest według stawki 15% od wartości świadczeń spełnianych na rzecz beneficjenta. 

Podatek CIT podlega wpłacie na rachunek urzędu skarbowego w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym świadczenie lub mienie zostały przekazane lub postawione do dyspozycji beneficjenta. 

W zakresie podatku PIT, który obciąża beneficjentów, obowiązują następujące zasady:

  1. zwolnione z podatku PIT są świadczenia spełniane na rzecz beneficjentów należących do tzw. zerowej grupy wobec fundatora w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn (tj. dla małżonka, zstępnych, wstępnych, rodzeństwa, pasierba, ojczyma, macochy).
  2. podatek PIT  w wysokości 10% od wartości uzyskanych świadczeń obowiązane są zapłacić osoby, które w stosunku do fundatora są osobami z I lub II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn (tj. zięć, synowa, teściowie, zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych;
  3. podatek PIT w wysokości 15% od wartości uzyskanych świadczeń obowiązane są zapłacić osoby, które w stosunku do fundatora są osobami z III grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn (tj. inni nabywcy).

Rozumienie mechanizmów prawnych i prawidłowe zarządzanie fundacją rodzinną jest kluczem do optymalizacji korzyści dla beneficjentów oraz zapewnienia zgodności z przepisami podatkowymi.

_____

O fundacji rodzinnej pisaliśmy już tutaj: