Od 22 maja 2023 r. założenie fundacji rodzinnej jest możliwe (również) w Polsce.

Dotychczas fundacje tego typu można było zakładać w m.in. w Austrii, Niemczech, Szwecji, Szwajcarii. Na bazie tego wehikułu oparte są struktury korporacyjne takich majątków jak Ikea, Rolex,  Oetker czy Kulczyk Privatstiftung.

Fundacja rodzinna to podmiot utworzony w celu zarządzania i dystrybucji majątku w rodzinie. W zależności od jurysdykcji, może być zorganizowana jako trust, korporacja lub spółka i może być wykorzystywana do osiągnięcia różnych celów. Należy do nich: zachowanie majątku rodziny, zapewnienie pomocy finansowej członkom rodziny w potrzebie, wspieranie celów charytatywnych oraz zapewnienie korzyści podatkowych.

Fundacja rodzinna, zgodnie z nową ustawą, jest osobą prawną której celem ma być zarządzanie majątkiem przekazanym fundatora w sposób przez niego określony i dysponowanie tym majątkiem zgodnie z zasadami określonymi przez fundatora na rzecz beneficjentów fundacji.

Fundacja Rodzinna nie musi posiadać żadnych celów użyteczności publicznej i jej dokumenty fundacyjne mogą wprost wskazywać, że wyłącznym celem fundacji ma być:

  • zarządzanie majątkiem przekazanym fundatora w sposób przez niego określony i dysponowanie tym majątkiem zgodnie z zasadami określonymi przez fundatora na rzecz beneficjentów fundacji
  • zarządzanie majątkiem na rzecz konkretnych osób, wskazanych z imienia i nazwiska, tj. beneficjentów fundacji.

Korzyści wynikające z założenia fundacji rodzinnej

  • Oszczędności fundatora chronione są przed rozdrobnieniem w wypadku rosnącej liczby spadkobierców – zapewnia to sprawność procesu decyzyjnego w zarządzaniu majątkiem. Beneficjenci fundacji pozostają uprawnionymi do uzyskiwania określonych świadczeń, bez konieczności przyznawania im prawa głosu w zakresie decydowania operacyjnego o majątku fundatora.
  • Oszczędności fundatora są bezpieczne z punktu widzenia bieżącej działalności beneficjentów fundacji – oznacza to, że majątek fundacji pozostaje bezpiecznym w kontekście długów osobistych beneficjentów fundacji.
  • Założenie fundacji chroni majątek spadkowy przed podatkiem od spadków i darowizn, bowiem majątek zgromadzony w fundacji nie podlega dziedziczeniu – jego właścicielem jest fundacja, a wypłaty z fundacji na rzecz jej beneficjentów podlegają innym regułom opodatkowania.
  • Fundator posiada dowolność w ustalaniu reguł następstwa beneficjentów fundacji oraz zasad powoływania członków organów wykonawczych i pomocniczych fundacji (zarząd, rada nadzorcza i zgromadzenie beneficjentów). Możliwe jest więc uzależnienie uprawnień beneficjentów od ich wieku (np. stopniowe zwiększanie uprawnień zarządczych beneficjentów po przekroczeniu przez nich 18, 25 i 30 lat), bądź zdarzeń takich jak np. ukończenie studiów, co byłoby niemożliwe w kontekście dotychczas obowiązujących przepisów prawa spadkowego.
  • Fundacja może stanowić rodzinny holding, nabywać i sprzedawać udziały w spółkach prawa handlowego (oraz prawa i obowiązki w spółkach osobowych.

Wniesienie majątku do fundacji rodzinnej nie rodzi obowiązku podatkowego, jest neutralne podatkowo.

Fundacja rodzinna, mimo że jest osobą prawną, jest zwolniona z podatku dochodowego od osób prawnych (z nielicznymi wyjątkami), do momentu wypłaty świadczeń beneficjentom. Dopiero gdy zdecyduje się wypłacić lub pozostawić do dyspozycji beneficjentom świadczenia lub mienie, zapłaci 15% CIT.

Ponadto, beneficjent, który otrzyma świadczenie z fundacji rodzinnej jest zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego, którego wysokość uzależniona jest od stopnia pokrewieństwa w stosunku do fundatora:

  • zwolnieni z tego podatku będą fundator i beneficjenci zaliczający się do grupy zero (zstępni, wstępni, małżonek, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha)
  • kolejno stawka 10% PIT będzie obowiązywać grupę I, do której należą: zięć, synowa i teściowie oraz grupę II, którą tworzą zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych
  • pozostali – 15% PIT.

Przychody otrzymane przez beneficjentów nie podlegają składkom na ubezpieczenie społeczne ani zdrowotne ani też nie wchodzą do podstawy wymiaru daniny solidarnościowej. Fundacja zapłaci 25% CIT (czyli więcej, niż standardowa stawka), jeżeli podejmie się działalności wykraczającej poza zakres działalności, które może wykonywać zgodnie z ustawą. Stawka ta będzie dotyczyć jednak tylko tej działalności, która wykracza poza zakres.

W przypadku rozwiązania fundacji rodzinnej, zapłaci ona podatek w wysokości 15%. Przy ustaleniu podstawy opodatkowania od wartości mienia fundacji w momencie jej rozwiązania będzie odejmowało się wartość podatkową mienia wniesionego  do fundacji na początku jej działalności.

Chociaż istnieje wiele korzyści z założenia fundacji rodzinnej, istnieją również potencjalne zagrożenia prawne i pułapki, które należy rozważyć przed podjęciem takiego kroku. Jednym z takich zagrożeń jest potencjalny konflikt interesów pomiędzy fundacją a jej członkami lub beneficjentami. W związku z tym, ważne jest, aby rodziny upewniły się, że struktura fundacji jest jasna i że istnieją odpowiednie mechanizmy pozwalające na rozwiązanie potencjalnych konfliktów.

Dodatkowo, przy tworzeniu i zarządzaniu fundacją rodzinną bardzo ważne jest, aby postanowienia statutowych dokumentów były zgodne z wolą fundatora, ale zapewniały również  zgodność z obowiązującymi przepisami podatkowymi.