1. Kto może utworzyć fundację rodzinną?
Fundację rodzinną zakłada fundator, którym może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, a więc m.in. posiadająca prawo swobodnego dysponowania swoim majątkiem. Fundatorem może być także osoba fizyczna, której centrum interesów osobistych lub gospodarczych znajduje się poza granicami Polski, a także cudzoziemiec.
Fundację rodzinną będzie mogło utworzyć także kilku fundatorów, z wyjątkiem fundacji rodzinnej tworzonej w testamencie. Ze względu na obowiązujące zasady sporządzania testamentów, fundacja rodzinna ustanawiana w testamencie będzie mogła mieć tylko jednego fundatora.
W przypadku utworzenia fundacji rodzinnej przez więcej niż jednego fundatora, mogą oni ustalić w statucie zasady wykonywania przysługujących im praw i obowiązków, np. powierzając ich wykonywanie jednemu z fundatorów albo niektórym fundatorom. Jeżeli jednak nie zostanie to inaczej określone, fundatorzy powinni wykonywać swoje prawa i obowiązki wspólnie, a zmiana beneficjenta lub jego uprawnień, będzie mogła być dokonana za zgodą wszystkich fundatorów.
W ocenie autorów niniejszego opracowania, z uwagi na potencjalne ryzyko różnicy zdań pomiędzy fundatorami co do celów oraz wizji działalności fundacji rodzinnej, a także specyficzne przepisy dotyczące proporcji wartości mienia wnoszonego do fundacji rodzinnej mające wpływ na skutki podatkowe, fundacja zakładana przez jednego fundatora jest rozwiązaniem najbardziej efektywnym.
2. Jakie prawa i obowiązki ma fundator oraz jaka jest jego rola w fundacji rodzinnej?
Zgodnie z modelem przyjętym w ustawie, fundator pełni kluczową rolę w fundacji rodzinnej. Fundator decyduje w najistotniejszych dla fundacji kwestiach, takich jak treść statutu, zarządzanie majątkiem, wybór beneficjentów czy powoływanie członków organów fundacji. Dzięki temu fundator ma unikalną możliwość kształtowania działalności fundacji zgodnie z własną wizją i celami.
Podstawowym obowiązkiem fundatora jest wyposażenie fundacji rodzinnej w początkowe aktywa poprzez wniesienie mienia na pokrycie początkowego funduszu założycielskiego. Wartość rynkowa aktywów fundacji rodzinnej nie może być niższa niż 100 000 zł.
Ustawa dopuszcza, aby rola i wpływ fundatora na fundację rodzinną zostały przez niego ukształtowane w statucie zgodnie z indywidualnymi preferencjami.
W statucie fundatorowi mogą zostać przyznane bardzo szerokie uprawnienia, w tym w szczególności:
- prawo do powoływania i odwoływania członków organów fundacji (zarządu, rady nadzorczej, zgromadzenia beneficjentów),
- prawo do dokonywania zmian statutu, co oznacza, że w każdej chwili może on zmienić skład listy beneficjentów czy sposób powoływania organów fundacji,
- wpływ na działalność fundacji, bowiem może zmienić i na nowo ukształtować jej cele i przedmiot działalności, a także wytyczne w zakresie zarządu jej majątkiem.
Z punktu widzenia interesów fundatora kluczowe jest zatem opracowanie odpowiedniej treści statutu, zapewniającej dla niego odpowiednio szerokie uprawnienia.
Przeniesienie mienia na fundację rodzinną przerywa związek między tym mieniem a jego dotychczasowym właścicielem (fundatorem), dlatego fundator nie odpowiada za zobowiązania fundacji rodzinnej. Od momentu nabycia mienia fundacja rodzinna samodzielnie odpowiada za to mienie i związane z nim albo własną aktywnością zobowiązania. Fundator nie jest odpowiedzialny za zobowiązania fundacji, co stanowi jedną z kluczowych zalet fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna zapewnia też pewien stopień ochrony majątku fundatora przed roszczeniami wierzycieli, co jest ważnym elementem ochrony interesów fundatora.
3. Czy fundator może powierzyć prawa i obowiązki fundatora innej osobie?
Status fundatora i wiążące się z nim prawa i obowiązki są niezbywalne. Oznacza to, że w przypadku śmierci fundatora „funkcja” ta nie zostanie przeniesiona na jego następców prawnych.
Ustawa dopuszcza jednak możliwość powierzenia za życia fundatora w statucie innym osobom wykonywania praw i obowiązków fundatora, określając przy tym zakres tego powierzenia. Przyjęte rozwiązanie jest niezbędne na wypadek ewentualnej niemożności realizacji niektórych zadań osobiście przez fundatora, np. z powodu choroby, czy też braku woli dalszego angażowania się w bieżącą działalność fundacji rodzinnej. Przy czym, wskazana w statucie osoba nie staje się z tego tytułu fundatorem.
_____
Wszystkie wpisy z serii 100 Q&A – kliknij tutaj