Wzorem dojrzałych zachodnich systemów, po wielu latach prac, w styczniu 2023 r. Sejm RP przyjął i uchwalił ustawę o fundacji rodzinnej. Mechanizmy przewidziane w ustawie umożliwiają minimalizowanie ryzyka nieudanej sukcesji i gwarantowanie kontynuacji działalności biznesowej. Jest to długo wyczekiwane rozwiązanie, które ma przyczynić się do akumulacji kapitału w Polsce.

Utworzenie fundacji rodzinnej było od dawna możliwe m.in. w Austrii, Niemczech, Szwecji, Szwajcarii. Na bazie tego rozwiązania prawnego oparte są struktury korporacyjne takich majątków jak Ikea, Rolex, Oetker czy Kulczyk Privatstiftung. Od dnia 22 maja 2023 r. w polskim porządku prawnym obowiązują przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej, które umożliwiają założenie fundacji rodzinnej również w naszym kraju.

Zgodnie z przepisami polskiej ustawy, fundacja rodzinna to instytucja prawna utworzona przez fundatora w celu:

  1. gromadzenia mienia,
  2. zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz
  3. spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.

Mechanizmy przewidziane w ustawie umożliwiają minimalizowanie ryzyka nieudanej sukcesji i gwarantowanie kontynuacji działalności biznesowej. Przekazanie majątku do fundacji rodzinnej ma chronić ten majątek przed podziałem, umożliwić jego pomnażanie, a więc także czerpanie z niego korzyści, które będzie można przeznaczyć na pokrycie kosztów utrzymania osób wskazanych przez fundatora (beneficjentów) na preferencyjnych podatkowo warunkach. Głównym celem fundacji rodzinnej jest bowiem zapewnienie ciągłości przedsiębiorstwa prywatnego, w szczególności dla celów zabezpieczenia rodziny fundatora, a także samego fundatora.

Zadaniem nowej instytucji jest realizacja celów określonych przez fundatora, w oparciu o przekazany przez niego majątek (całość albo część majątku fundatora w zależności od jego woli). Pozwoli to budować ład rodzinny, co szczególnie dotyczy rodzin związanych z biznesem oraz będzie służyć akumulacji kapitału. To z kolei zwiększa szanse na podjęcie przez fundację rodzinną aktywności inwestycyjnej.

Cele działania fundacji rodzinnej muszą być prawnie dopuszczalne, jednakże fundatorowi pozostawia się przy tym dużą elastyczność w określeniu szczegółowych celów oraz nakreśleniu wizji działalności fundacji rodzinnej.

Jednym z celów fundacji rodzinnej jest spełnianie określonych świadczeń na rzecz beneficjentów wskazanych przez fundatora. Beneficjentem, a więc osobą odnoszącą korzyści zgodnie z wolą fundatora, będzie mogła być osoba fizyczna, organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego albo fundator fundacji rodzinnej. Ustawa nie przewiduje wymogu pokrewieństwa między fundatorem a beneficjentem, choć stopień pokrewieństwa ma wpływ na skutki podatkowe w przypadku wypłaty świadczeń.

Majątek fundacji rodzinnej powstały na skutek wyposażenia jej przez fundatora stanowi fundusz założycielski, którego wartość nie powinna być niższa niż 100 000 zł, zarówno przy ustanowieniu fundacji rodzinnej, jak i później, w trakcie jej działalności.

Oprócz dokumentu ustanawiającego fundację rodzinną, tj. aktu założycielskiego albo testamentu, najistotniejszą rolę odgrywa statut, w którym regulowane są najważniejsze aspekty dotyczące funkcjonowania fundacji rodzinnej oraz ustanowionych w niej organów. Dodatkowe kwestie organizacyjne będą mogły być regulowane w regulaminie lub innych dokumentach wewnętrznych, w zależności od woli fundatora i członków organów fundacji rodzinnej.

Organem zarządzającym fundacji rodzinnej jest zarząd. Będzie on odpowiadał m.in. za realizację celów fundacji rodzinnej oraz podejmowanie czynności związanych z zapewnieniem płynności finansowej i jej wypłacalności.

Ustawa przewiduje również obowiązek ustanowienia zgromadzenia beneficjentów, którego głównym celem będzie zachowanie ciągłości funkcjonowania pozostałych organów, a tym samym właściwego działania fundacji rodzinnej.

Fakultatywnym organem fundacji rodzinnej jest organ nadzoru – rada nadzorcza. Obowiązek powołania rady nadzorczej powstanie, gdy liczba beneficjentów przekroczy 25 osób.

Ustawa przewiduje również mechanizmy zakończenia działania fundacji rodzinnej i jej likwidacji zbliżone do rozwiązań znanych w prawie spółek. Fundacja rodzinna ulegnie rozwiązaniu w przypadku, gdy właściwe organy fundacji rodzinnej podejmą stosowną uchwałę w tym zakresie. W wyjątkowych przypadkach fundację rodzinną będzie mógł rozwiązać sąd.

Funkcjonowanie fundacji rodzinnej powoduje korzyści podatkowe, w tym m.in. brak podatku od założenia fundacji i wniesienia mienia; odroczenie opodatkowania dochodu fundacji do czasu wypłaty świadczeń, a przy ich wypłacie preferencyjna stawka podatku CIT (15%) od wartości wypłaconych świadczeń; całkowite zwolnienie z podatku świadczeń wypłacanych beneficjentom będącym osobami najbliższymi fundatora; preferencyjne opodatkowanie świadczeń wypłacanych pozostałym beneficjentom.

Wyróżnić można zatem w szczególności następujące korzyści wynikające z założenia fundacji rodzinnej:

  • Możliwość wycofania się fundatora z aktywnego prowadzenia biznesu z jednoczesnym zabezpieczeniem jego majątku oraz zachowaniem stałego źródła dochodu poprzez nabycie statusu beneficjenta fundacji.
  • Zapewnienie finansowego zabezpieczenia członkom rodziny fundatora.
  • Możliwość efektywnego zarządzania majątkiem fundacji i jego pomnażania.
  • Zaplanowanie sukcesji majątku fundatora w perspektywie wielu pokoleń.
  • Korzyści podatkowe.

Chociaż istnieje wiele korzyści z założenia fundacji rodzinnej, istnieją również potencjalne zagrożenia prawne i pułapki, które należy rozważyć przed podjęciem działań zmierzających do skorzystania z tej instytucji prawnej. Jednym z takich zagrożeń jest potencjalny konflikt interesów pomiędzy fundacją a jej beneficjentami. W związku z tym, ważne jest, aby rodziny upewniły się, że struktura fundacji jest jasna i że istnieją odpowiednie mechanizmy pozwalające na rozwiązanie potencjalnych konfliktów.

Dodatkowo, przy tworzeniu i zarządzaniu fundacją rodzinną bardzo ważne jest, aby postanowienia statutowych dokumentów były zgodne z wolą fundatora, ale także aby pozostawały w zgodzie z obowiązującymi przepisami prawnymi, w tym także podatkowymi.

O zaletach, ale także potencjalnych ryzykach wykorzystania fundacji rodzinnej, sposobie jej utworzenia oraz zasadach funkcjonowania postaramy się opowiedzieć na podstawie naszych doświadczeń w wykorzystaniu podobnych instrumentów wcześniej wprowadzonych w innych państwach tj. trust cypryjski, fundacja rodzinna w Austrii i Liechtensteinie.

_____

Wszystkie wpisy z serii 100 Q&A – kliknij tutaj