Podstawowym uprawnieniem każdego podatnika jest możliwość odliczenia VAT w sytuacji gdy nabywany towar czy usługa są związane z prowadzoną przez niego działalnością opodatkowaną. Art. 86 ust. 1 ustawy VAT wprost wskazuje, iż przedsiębiorca może odliczyć VAT z otrzymanej faktury w zakresie, w jakim towary i usługi wykorzystywane są do działalności objętej VAT. Po ustaleniu istnienia prawa do odliczenia pozostaje jeszcze kwestia ustalenia terminu w jakim można ten VAT odliczyć, w szczególności w sytuacji, gdy płatność nie jest uiszczana od razu ale np. rozłożona na raty.
Zasada ogólna – moment odliczenia VAT
Zgodnie z art. 86 ust. 10 ustawy VAT, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy. Z kolei według art. 86 ust. 10b pkt 1 ustawy VAT, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w przypadkach, o których mowa w ust. 2 pkt 1 oraz pkt 2 lit. a – powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny. Jeżeli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego w powyższym terminie, może obniżyć kwotę podatku należnego w deklaracji podatkowej za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych.
Ustawowe przesłanki
Treść przytoczonych regulacji implikuje wniosek, że w danym okresie prawo do odliczenia VAT po stronie podatnika zaistnieje pod warunkiem wystąpienia następujących przesłanek:
- w stosunku do transakcji powstał u sprzedającego obowiązek podatkowy,
- towary lub usługi zostały faktycznie nabyte,
- podatnik posiada fakturę dokumentującą nabycie towarów/usług.
Jeżeli podatnik nie dokona odliczenia VAT w powyższych terminach, może to zrobić już tylko przez korektę czyli cofnięcie się z rozliczeniem do okresu w którym powstało prawo do odliczenia. Może tego dokonać w okresie 5 lat, licząc od początku roku, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.
Różne sytuacje
Obowiązek podatkowy przy standardowych transakcjach handlowych powstaje co do zasady w momencie dokonania dostawy/wykonania usługi. W przeważającej większości sytuacji podatnik w tym także momencie (moment sprzedaży) otrzymuje fakturę. W większości przypadków zatem podatnik będzie mógł dokonać odliczenia VAT w miesiącu zakupu towaru/wykonania usługi.
W praktyce obrotu gospodarczego można jednak spotkać wiele sytuacji, które jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka wpływają na moment w którym przedsiębiorca może dokonać odliczenia. Jedną z nich jest przypadek, gdy przedsiębiorca dokonuje zakupu na raty. I tu zaczyna zadawać sobie pytanie: Czy płatność ratalna zmienia cokolwiek w prawie do odliczenia VAT i terminie jego dokonania?
Bez wpływu na termin odliczenia
Na powyższe pytanie należy odpowiedzieć przecząco. Płatność ratalna nie wpływa na moment, w którym podatnik może dokonać odliczenia VAT. Przepisy jasno wskazują, iż termin odliczenia związany jest z obowiązkiem podatkowym sprzedawcy i posiadaniem faktury. Płatność ratalna nie modyfikuje tej zasady. Możliwość odliczenia VAT zmaterializuje się zatem zgodnie z zasadami ogólnymi a rozłożenie płatności za towar/usługę na raty będzie bez znaczenia.
A co z metodą kasową?
Warto wskazać, iż przypadkiem, w którym płatności ratalna może mieć znaczenie dla terminu odliczenia VAT jest stosowanie metody kasowej przez małego podatnika. Tu ustawa VAT wprost wprowadza modyfikację zasady ogólnej. Zgodnie z art. 86 ust. 10e ustawy VAT, prawo do odliczenia VAT w odniesieniu do nabytych przez małego podatnika towarów i usług, w okresie stosowania przez niego metody kasowej, powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik dokonał zapłaty za te towary i usługi. W tym przypadku zatem prawo do odliczenia VAT będzie powstawać sukcesywnie, w momencie uiszczania kolejnych rat.
Artykuł został opublikowany w Dzienniku Gazecie Prawnej 2 października 2023 r. w dodatku Biuro Rachunkowe.
