Sprzedaż samochodu wykorzystywanego w działalności gospodarczej to dość częsta praktyka. Nie wszyscy przedsiębiorcy zdają sobie jednak sprawę ze skutków podatkowych takiej transakcji.

Używanie samochodu w działalności gospodarczej wywołuje zróżnicowane skutki podatkowe na każdym etapie wykorzystywania tego pojazdu w majątku firmowym. Pierwsze wystąpią na etapie włączenia (nabycia) samochodu do działalności, kolejną fazą jest używanie i rozliczanie wydatków na paliwo i kosztów eksploatacyjnych, ostatnim etapem, z którym wiążą się skutki podatkowe jest ewentualna sprzedaż (bądź wycofanie) auta z działalności gospodarczej. Zbycie samochodu firmowego może nastąpić zarówno na rzecz innego przedsiębiorcy, jak również na rzecz osoby prywatnej, na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą.

Sprzedaż samochodu wprowadzonego do ewidencji środków trwałych, czyli stanowiącego majątek firmowy, niezależnie od tego czy nastąpi na rzecz innego przedsiębiorcy, czy na rzecz osoby prywatnej, wiąże się z obowiązkiem wykazania przychodu podatkowego po stronie sprzedającego. Zasadniczo, sprzedaż samochodu firmowego będzie również objęta VAT i w takim przypadku transakcja sprzedaży powinna zostać udokumentowana fakturą.

Co z podatkiem dochodowym

Przychodem, który powinien wykazać przedsiębiorca sprzedający samochód firmowy jest cena netto ustalona w umowie sprzedaży (przy czym dla celów podatkowych cena powinna odpowiadać wartości rynkowej pojazdu aktualnej na dzień sprzedaży).

Przychód z tytułu sprzedaży samochodu może zostać pomniejszony o tę część wartości początkowej samochodu, która nie została zamortyzowana, czyli o tę część wartości początkowej auta, która nie została do dnia jego sprzedaży uwzględniona w kosztach podatkowych firmy. Do ustalenia niezamortyzowanej wartości, jaka może zostać ujęta w kosztach przy sprzedaży, brana jest pod uwagę wartość pojazdu ustalona do limitu 150 000 zł (lub 225 000 zł w przypadku pojazdów elektrycznych).

Kwota, o którą możliwe będzie pomniejszenie przychodu, będzie zależna od okresu, przez który auto było amortyzowane oraz jego wartości początkowej.

Przykład

W grudniu 2021 r. przedsiębiorca kupił samochód i wprowadził go do ewidencji środków trwałych. Wartość początkowa pojazdu została ustalona na kwotę 50 000 zł. Pojazd był amortyzowany metodą liniową według stawki 20 proc. w skali roku. Przedsiębiorca w lipcu 2023 r. sprzedał samochód za cenę 40 000 zł netto. Do lipca 2023 r. przedsiębiorca odliczył jako koszt uzyskania przychodu łącznie kwotę 15 833,31 zł z tytułu odpisów amortyzacyjnych. Niezamortyzowana wartość samochodu na dzień sprzedaży wyniosła zatem 34 166,69 zł, wobec czego o tę wartość przedsiębiorca może pomniejszyć przychód z tytułu sprzedaży auta. Dochód z tytułu sprzedaży samochodu firmowego przedsiębiorca powinien zatem wykazać w wysokości 5833,31 zł (40 000 zł – 34 166,69 zł).

Gdyby w opisanym przykładzie przedsiębiorca sprzedał samochód po co najmniej pięciu latach amortyzacji, jego wartość księgowa wyniosłaby O zł, ponieważ cały wydatek poniesiony na nabycie samochodu zostałby już rozliczony w kosztach firmy. W rezultacie dochód ze sprzedaży auta byłby równy cenie netto sprzedaży, tj. 40 000 zł.

Kiedy nie ma przychodu

Przy sprzedaży samochodu firmowego zasadniczo nie ma możliwości uniknięcia wykazania przychodu. Ewentualnie przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą może rozważyć wyprowadzenie pojazdu z majątku firmowego i przekazanie go na swoje cele prywatne (może to nastąpić na podstawie odpowiedniego oświadczenia), co jednak istotne przy tym rozwiązaniu, konieczne byłoby odczekanie co najmniej 6 lat, aby transakcja sprzedaży nie powodowała powstania przychodu z tytułu prowadzonej działalności. Okres 6 lat rozpoczyna swój bieg od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym samochód został wycofany z działalności do momentu sprzedaży.

Wyprowadzenie samochodu firmowego do majątku prywatnego jest dopuszczalne w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych oraz spółek osobowych transparentnych podatkowo, czyli spółki cywilnej, jawnej i partnerskiej. Przesunięcie samochodu firmowego do majątku prywatnego wspólnika nie jest dopuszczalne w przypadku spółek będących podatnikami CIT.

VAT przy przesunięciu auta do majątku prywatnego …

Przesunięcie samochodu z majątku firmowego do majątku prywatnego na gruncie ustawy o VAT stanowi odpłatną dostawę towarów i rodzi obowiązek opodatkowania VAT, ale tylko w tych przypadkach, gdy podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia pojazdu. Nie ma przy tym znaczenia, czy przedsiębiorca sprzedający samochód miał prawo odliczyć VAT w całości, czy tylko 50 proc.

Podstawą opodatkowania takiej transakcji będzie wartość rynkowa pojazdu, aktualna w chwili sprzedaży. W celu naliczenia VAT przedsiębiorca powinien sporządzić dokument wewnętrzny, który będzie podstawą zapisów w rejestrze sprzedaży VAT.

W przypadku, gdy samochód firmowy wykorzystywany jest do celów mieszanych (na cele firmowe i prywatne), czyli przedsiębiorcy przysługiwało prawo do odliczenia tylko 50 proc. VAT zapłaconego przy nabyciu i jego przesunięcie do majątku prywatnego nastąpi w okresie trwania korekty (zasadniczo w okresie pięciu lat od nabycia), w takiej sytuacji dojdzie do zmiany przeznaczenia pojazdu z użytku do celów mieszanych na użytek wyłącznie do celów działalności. W takiej sytuacji, przedsiębiorca przenoszący samochód do swojego majątku prywatnego będzie miał prawo do skorygowania VAT naliczonego, którego nie odliczył przy nabyciu pojazdu.

Wartość o jaką przedsiębiorca będzie mógł skorygować podatek VAT, powinna zostać ustalona poprzez pomnożenie wartości nieodliczonego podatku przypadającego na jeden miesiąc okresu trwania korekty przez ilość miesięcy pozostałych do końca trwania okresu korekty. Skorzystanie z korekty jest dobrowolne i zależy od decyzji podatnika.

Korekty dokonuje się w deklaracji za okres rozliczeniowy, w którym nastąpiła zmiana przeznaczenia pojazdu.

W przypadku, gdy przedsiębiorca nie miał prawa do częściowego lub pełnego odliczenia VAT od nabycia samochodu oraz jego części składowych, to nie będzie zobowiązany do opodatkowania przesunięcia samochodu do majątku prywatnego VAT i nie będzie miał także prawa do korekty VAT.

… i przy sprzedaży

Przedsiębiorca sprzedający pojazd stanowiący środek trwały, zasadniczo zobowiązany jest opodatkować transakcję podstawową stawką VAT, czyli 23 proc. od wartości netto bez względu na to, czy przy nabyciu przysługiwało całościowe, czy częściowe odliczenie VAT. Obowiązek opodatkowania transakcji sprzedaży VAT wystąpi także w sytuacji, gdy przedsiębiorcy w ogóle nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT przy nabyciu samochodu, ale pojazd był wykorzystywany w działalności opodatkowanej.

Obowiązek opodatkowania sprzedaży samochodu VAT wystąpi zatem w każdej sytuacji, gdy pojazd był wykorzystywany przez przedsiębiorcę w działalności opodatkowanej tym podatkiem.

Zwolnienie z opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji sprzedaży pojazdu firmowego możliwe jest jedynie wówczas, gdy równocześnie spełnione są dwa warunki:

1. przy nabyciu pojazdu przedsiębiorcy nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT naliczonego (np. zakupił pojazd od osoby prywatnej) oraz

2. samochód używany był w działalności gospodarczej wyłącznie do czynności zwolnionych z VAT.

Zdaniem autora

Skutkiem sprzedaży samochodu, stanowiącego środek trwały w firmie, jest powstanie przychodu podatkowego, który może zostać pomniejszony o niezamortyzowaną część jego wartości początkowej. Jeśli pojazd był wykorzystywany do czynności opodatkowanych VAT, to przedsiębiorca jest zobowiązany opodatkować transakcję podstawową stawką 23 proc., bez względu na to, czy przy jego zakupie miał prawo odliczyć VAT.