Ministerstwo Sprawiedliwości pracuje obecnie nad nowelizacją ustawy Prawo upadłościowe, w szczególności w zakresie zmian przepisów dotyczących ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (tzw. upadłość konsumencka). Powodem zmian jest stale rosnąca liczba spraw o ogłoszenie upadłości konsumenckiej (co roku liczba wniosków ogłoszenie upadłości konsumenckiej ulega nieomal podwojeniu). Projektowane zmiany zrewolucjonizują postępowanie upadłościowe, w sposób który ma przyspieszyć postępowanie jak również zliberalizować przesłanki negatywne ogłoszenia upadłości konsumenckiej.

Układ konsumenta z wierzycielami

Podstawowym instrumentem mającym umożliwić sprawniejsze rozwiązywanie problemu nadmiernego zadłużenia, jest wprowadzenie możliwości zawierania przez dłużników (konsumentów) układów z wierzycielami poza sądem. Układ miałby być zawierany przy współpracy dłużnika z licencjonowanym doradcą restrukturyzacyjnym, który jednocześnie czuwałby nad wykonaniem tak zawartego układu. W praktyce, to dłużnik przy znikomym zaangażowaniu sądu upadłościowego, zawierałby (poza postępowaniem sądowym) układ z wierzycielami, który następnie podlegałby zatwierdzeniu przez sąd upadłościowy. Takie rozwiązanie już funkcjonuje na gruncie prawa restrukturyzacyjnego w postaci możliwości zawarcia przez przedsiębiorcę układu w ramach postępowania o zatwierdzenie układu. Projektowaną zmianę należy ocenić bardzo pozytywnie jako swoiste remedium na przewlekłość postępowań poprzez zmniejszenie przyrostu nowych postępowań jak również ich zdynamizowanie.

Najpierw upadłość, potem ocena dłużnika

Innym przewidzianym w projekcie ustawy instrumentem, mającym usprawnić procedurę upadłościową jest rezygnacja z konieczności badania przez sąd upadłościowy, na etapie ogłaszania upadłości konsumenckiej, zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu niewypłacalności. Oznacza to dla dłużników możliwość szybkiego ogłoszenia upadłości i uzyskania ochrony przed wierzycielami. Dopiero na późniejszym etapie postępowania (po ogłoszeniu upadłości) sąd upadłościowy (przy aktywnej postawie wierzycieli) będzie oceniał czy dłużnik powinien być beneficjentem upadłości konsumenckiej. W ten sposób ustawodawca zamierza rozprawić się z długotrwałością postępowań o ogłoszenie upadłości.

  • Upadłość bez likwidacji majątku

Obecnie mankamentem postępowania upadłościowego prowadzonego wobec upadłych konsumentów (a więc po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości) jest czasochłonna procedura likwidacji masy upadłości (w tym niejednokrotnie konieczność rozpoznawania wniosków o wyłączenie z masy upadłościowej trudno zbywalnych składników). Zgodnie z projektem nowelizacji, po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, sąd będzie mógł ustanowić tymczasowego nadzorcę sądowego (doradca restrukturyzacyjny), który skataloguje stan majątku dłużnika. W razie ustalenia ubóstwa masy upadłości bądź niewielkiej wartości składników wchodzących w jej skład, sąd upadłościowy będzie mógł na jednym posiedzeniu ogłosić upadłość oraz ustalić plan spłat bądź nawet oddłużyć upadłego konsumenta.

Pre-pack dla upadłego konsumenta

W obecnym stanie prawnym istnieje możliwość ogłoszenia upadłości przez przedsiębiorcę z jednoczesną sprzedażą jego przedsiębiorstwa w trybie przygotowanej likwidacji (tzw. pre-pack). Ustawodawca projektuje podobne rozwiązanie dla upadłego konsumenta w postaci szybkiej sprzedaży całego jego majątku podlegającego egzekucji. W tym zakresie projekt należy ocenić pozytywnie, albowiem w ten sposób zwiększy elastyczność dostępnych dla dłużnika opcji szybkiego wyjścia ze stanu niewypłacalności i nowego startu.

Plan spłat pod warunkiem

Dopełnieniem nowej regulacji ma być przyjęcie rozwiązania, zgodnie z którym umorzenie zobowiązań bez planu spłat będzie miało charakter warunkowy we wszystkich tych przypadkach, gdy niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty będzie wynikała z osobistej sytuacji upadłego, która będzie miała trwały charakter (np. choroba). Projektowana zmiana ma zapobiegać zbyt pochopnemu umarzaniu zobowiązań bez jakichkolwiek spłat na rzecz wierzycieli. Celem nowelizacji w tym zakresie jest skłonienie dłużników do podjęcia się wykonania planu spłat, który co do zasady ma trwać maksymalnie 3 lata (w opcji upadłościowej) i 5 lat (przy zawarciu układu z wierzycielami). Projektowana zmian w większym zatem zakresie będzie zabezpieczać interesy wierzycieli.

Zgłoszenie wierzytelności do syndyka, a nie sądu

Ostatecznie ustawodawca przewiduje wprowadzenie zasady, że zgłoszenia wierzytelności będą składane bezpośrednio doradcy restrukturyzacyjnemu pełniącemu funkcję syndyka w miejsce obowiązującego sytemu, w którym zgłoszenia składne są do sądu, a następnie przekazywane syndykom, co w praktyce opóźnia sporządzenie listy wierzytelności przez doradcę restrukturyzacyjnego, w szczególności biorąc pod uwagę stan zapracowania sekretarzy sądowych.

Podsumowanie

Projekt nowelizacji z dnia 18 kwietnia 2018 roku znajduje się obecnie na etapie opiniowania przez instytucje państwowe. Już dzisiaj można zaryzykować stwierdzenie, że projektowane zmiany zrewolucjonizują postępowanie upadłościowe prowadzone wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (konsumentów), po pierwsze przyczyniając się do przyspieszenia rozpoznawania wniosków o ogłoszenie upadłości, a po drugie ułatwiając niewypłacalnym konsumentom uzyskanie oddłużenia. Ostatecznie, projektowana zmiana znacznie umocni pozycję doradcy restrukturyzacyjnego jako uczestnika postępowania upadłościowego.