8. Kto może zostać beneficjentem?

Jednym z obligatoryjnych elementów statutu fundacji rodzinnej jest określenie beneficjentów, którzy będą mogli otrzymać świadczenie od fundacji rodzinnej lub mienie po jej rozwiązaniu.

Beneficjentem fundacji rodzinnej może zostać:

  • osoba fizyczna,
  • organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego.

Beneficjentem fundacji rodzinnej może też być fundator. Nie ma bowiem przeciwwskazań, by po wniesieniu majątku do fundacji rodzinnej, również otrzymywał od niej świadczenia, chociażby w celu zaspokojenia jego bieżących potrzeb. Jest to rozwiązanie typowe dla zagranicznych fundacji rodzinnych (prywatnych) i w praktyce wiąże się z chęcią wycofania się z aktywności zawodowej (zarobkowej) fundatora, przy jednoczesnym zabezpieczeniu sobie środków na bieżące utrzymanie. Odpowiednio wcześniejsze przekazanie zarządzania majątkiem, w tym przede wszystkim biznesem, jest rozwiązaniem co do zasady zwiększającym efektywność procesu sukcesji.

Oprócz ogólnego wskazania w statucie, szczegółowe dane dotyczące beneficjenta i jego uprawnień określa się na liście beneficjentów.

Do utworzenia i aktualizacji listy beneficjentów w oparciu o informacje zawarte w statucie, a także realizacji świadczeń na jej podstawie będzie zobowiązany zarząd. Lista beneficjentów powinna być tworzona, prowadzona i aktualizowana zgodnie z przepisami i statutem.

Beneficjent uzyskuje uprawnienie do świadczeń od fundacji rodzinnej zgodnie z wolą fundatora wyrażoną w statucie. Określenie świadczeń przysługujących beneficjentowi jest wyłączną i swobodną decyzją fundatora. Można założyć, że co do zasady będą to świadczenia pieniężne bądź niepieniężne, w szczególności świadczenia polegające na pokrywaniu kosztów utrzymania lub kształcenia, leczenia lub opieki – w przypadku osób fizycznych, lub wspieranie statutowej działalności pożytku publicznego – w przypadku organizacji pozarządowych.

Fundator będzie mógł dokonać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń, bez ograniczeń, w tym także czasowych. Należy mieć przy tym na uwadze wspomniane wcześniej ograniczenia w przypadku gdy fundacja rodzinna będzie ustanawiana przez więcej niż jednego fundatora.

Fundator będzie mógł również zastrzec, że przedmioty przypadające małoletniemu beneficjentowi z tytułu świadczeń od fundacji rodzinnej nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W takim przypadku fundator powinien wyznaczyć zarządcę, a jeżeli tego nie dokona, sąd opiekuńczy powinien wyznaczyć kuratora do sprawowania zarządu.

Świadczenie od fundacji rodzinnej może być przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu, np. pod warunkiem ukończenia studiów, zawarcia związku małżeńskiego, ukończenia określonego wieku. Świadczenie to jest realizowane po przedstawieniu przez beneficjenta albo osobę reprezentującą beneficjenta dokumentu tożsamości. Wskazana regulacja umożliwia wiarygodne potwierdzenie tożsamości beneficjenta oraz zabezpieczenia fundacji rodzinnej przed ryzykiem przekazania świadczeń nieuprawnionej osobie. Dowód tożsamości będzie okazywany zarządowi – jako podmiotowi, który reprezentuje fundację rodzinną.

Istotną kwestią jest racjonalne gospodarowanie majątkiem fundacji rodzinnej, aby uniknąć ryzyka jego szybkiego wyczerpania. Dlatego spełnienie świadczenia na rzecz beneficjenta nie może zagrażać wypłacalności fundacji rodzinnej wobec jej wierzycieli niebędących beneficjentami fundacji rodzinnej i każdorazowo jest uzależnione od bieżącej sytuacji finansowej fundacji rodzinnej. Przy tym przez wypłacalność rozumie zdolność fundacji rodzinnej do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a opóźnienie w ich wykonywaniu nie przekracza trzech miesięcy. Ochronę praw beneficjentów zapewnia zawieszenie biegu terminu spełnienia świadczenia do czasu poprawy sytuacji finansowej fundacji rodzinnej.

9. Jakie elementy powinna zawierać lista beneficjentów?

Beneficjenta umieszcza się na liście beneficjentów, która powinna zawierać:

  1. imię i nazwisko albo nazwę beneficjenta,
  2. identyfikator podatkowy (numer PESEL albo NIP), a w przypadku beneficjenta będącego osobą fizyczną nieposiadającego żadnego z tych numerów:
  3. numer i serię paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość lub inny numer identyfikacyjny, wraz z podaniem kraju nadania takiego numeru
  4. imiona rodziców
  5. adres zamieszkania lub adres do doręczeń beneficjenta,
  6. inne dane niezbędne do spełnienia świadczenia na rzecz beneficjenta, w tym informacje o przysługujących mu uprawnieniach.

10. Czy wymagana jest zgoda danej osoby na przyznanie jej statusu beneficjenta?

Zgodnie z przepisami ustawy, udostępnienie fundacji rodzinnej danych osobowych następuje w formie oświadczenia osoby, której dane dotyczą. W praktyce oznacza to, że fundacja może przetwarzać dane osobowe beneficjentów wyłącznie w sytuacji, gdy zostaną one fundacji udostępnione w formie oświadczenia złożonego przez beneficjenta.

Należy zatem przyjąć, że fundacja rodzinna powinna uzyskać zgodę danej osoby na przyznanie jej statusu beneficjenta.

11. Czy beneficjentem może zostać osoba niepełnoletnia?

Tak, nie ma przeszkód, aby beneficjentem była osoba niepełnoletnia. Ustawa wskazuje, że beneficjentem może być osoba fizyczna nie dokonując rozróżnienia w tym zakresie.

W takim przypadku udostępnienie fundacji rodzinnej danych osobowych następuje w formie oświadczenia osób będących opiekunami prawnymi (zasadniczo rodziców) osoby, która ma zostać beneficjentem.

12. Czy świadczenia z fundacji przypadające małoletniemu beneficjentowi wypłacane są do rąk jego rodziców?

Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice sprawują zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. To oznacza, że świadczenia wypłacane małoletniemu beneficjentowi stają się jego majątkiem, lecz zarząd także nad tymi świadczeniami sprawują jego rodzice.

13. Czy fundator może zastrzec, że świadczenia na rzecz małoletniego beneficjenta nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców?

Fundator może zastrzec, że przedmioty przypadające małoletniemu beneficjentowi z tytułu świadczeń spełnionych przez fundację rodzinną nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. W przypadku gdy fundator nie wyznaczył zarządcy, zarząd sprawuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

_____

Wszystkie wpisy z serii 100 Q&A – kliknij tutaj