W przypadku usług budowlanych lub budowlano-montażowych obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług. Fakturę przy tym wystawia się nie później niż 30 dnia od wykonania usług. Jednak który moment wskazuje się za moment wykonania tych usług? 

PROTOKÓŁ ZDAWCZO-ODBIORCZY

Określanie tego momentu jako daty podpisania protokołu zdawczo odbiorczego to częsty błąd – momentem tym jest ostatni moment wykonania faktycznych czynności związanych z realizacją usługi budowlanej czy budowlano-montażowej, a nie – ustalenia stron na papierze, kiedy strony życzą sobie, by ta usługa została wykonana czy do kiedy winna zostać zakończona.

FAKTYCZNY MOMENT WYKONANIA USŁUGI

Strony umowy o usługi budowlane lub budowlano-montażowe często uznają za moment wykonania usług moment podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego czy protokołu odbioru końcowego. W świetle funkcjonujących obecnie przepisów prawa nie jest to poprawna interpretacja. Kwestia ta wielokrotnie już trafiała na wokandę Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA), a orzeczenia były zgodne i spójne: chodzi o faktyczny moment wykonania usługi.

Uzasadnienie tego rozróżnienia opiera się na dwóch głównych elementach: po pierwsze, powiązanie obowiązku podatkowego z podpisaniem protokołu wprowadzałoby przesłankę formalną, nieprzewidzianą obecnymi przepisami prawa. Po drugie, protokół potwierdza odbiór usługi przez zamawiającego, a nie – jej wykonanie. Jeśli strony nie spisałyby protokołu zdawczo-odbiorczego czy protokołu odbioru końcowego oczywiście nie oznaczałoby to, że usługa nie została wykonana; tak samo jak sporządzenie protokołu bez uprzedniego wykonania zamówienie nie wywoływałoby skutku wykonania usługi, gdyby faktycznie nie została ona wykonana. Jak podkreślał NSA w swoich orzeczeniach, protokół zdawczo-odbiorczy nie jest dokumentem konstytutywnym (tj. fakt jego podpisania nie kreuje nowego stanu prawnego czy faktycznego).

USTALENIA UMOWNE A FAKTYCZNE CZYNNOŚCI

Co jest istotne, moment wykonania nie wynika z ustaleń umownych (tzn. ustalenie w umowie terminu wykonania usługi na konkretny dzień nie oznacza, że została ona faktycznie wówczas wykonana). Należy mieć na względzie termin wykonania ostatniej czynności przewidzianej w harmonogramie prac, wykonanej w związku z realizacją danej usługi. Chodzi tu zatem o faktyczne czynności, a nie o formalne ustalenia związane z terminem zakończenia prac wpisanym do umowy czy datą protokołu końcowego odbioru.

OSTATNIA CZYNNOŚĆ ZWIĄZANA Z REALIZACJĄ USŁUGI

NSA wskazuje, że naturalnym jest fakt, iż termin odbioru jest odsunięty w czasie od momentu wykonania usługi i co do zasady terminy te nie będą tożsame. Związane jest to z czasem potrzebnym na zawiadomienie zamawiającego o zakończeniu prac, wymianę korespondencji w tym zakresie i ustalenie terminu odbioru.

Protokół zdawczo-odbiorczy nie jest czynnością wchodzącą w skład usługi budowlanej. Jest on jedynie potwierdzeniem faktu odbioru prac (z zastrzeżeniami lub bez). Momentem wykonania usługi będzie moment wykonania ostatniej faktycznej czynności pozostającej w związku z realizacją usługi budowlanej czy budowlano-montażowej, i to od tego terminu należy liczyć ustawowe 30 dni na wystawienie faktury za takie usługi.