Stan epidemii lub zagrożenia epidemicznego a umowy zawarte w ramach zamówienia publicznego

Wpływ ogłoszenia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego na umowy zawarte w ramach zamówienia publicznego.

Oprócz zamętu, który epidemia COVID-19 wprowadziła w nasze życie, także pod względem prawnym ustawodawca zdecydował się nie oszczędzić uczestników obrotu gospodarczego rozróżniając dwa stany epidemiczne: stan epidemii oraz stan zagrożenia epidemicznego. W związku ze zniesieniem w Polsce, trwającego od 20 marca 2020 r. stanu epidemii i przekształcenia go w stan zagrożenia epidemicznego warto dokonać analizy czy zmiana ta ma wpływ na regulacje tzw. specustawy covidowej odnoszące się do umów w sprawie zamówienia publicznego.

Zaczynając omówienie od początku, to jest podstawy wprowadzenia (i rozróżnienia) dwóch stanów epidemii, sięgnąć należy do Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn. Dz. U. z 2021 poz. 2069 z późn. zm.), która w art. 46 i następnych dokonuje właśnie takiego rozróżnienia. Co ciekawe jednak, zakres czynności, jakie organy stanowiące prawo mogą podjąć w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego jest taki sam.

Brak różnic prawnych między tymi dwoma stanami uwidacznia się w przypadku obecnej (majowej) zmiany stanu epidemii na stan zagrożenia epidemicznego, które odbyło się dwutorowo:

• Minister Zdrowia wydał rozporządzenie z dnia 16 maja 2022 r., w którym odwołał stan epidemii na obszarze RP (Dz. U. z 2022 r. poz. 1027);
• Minister Zdrowia jednocześnie wydał rozporządzenie z dnia 16 maja 2022 r., w którym wprowadził stan zagrożenia epidemicznego na obszarze RP (Dz. U. z 2022 r. poz. 1028);

Przy czym rozporządzenie, które zawierało ograniczenia, nakazy i zakazy związane ze stanem epidemii (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 marca 2022 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii) zostało przez ustawodawcę zmienione w ten sposób, że… zastąpiono w nim słowo „epidemii” wyrażeniem „zagrożenia epidemicznego” (łącznie z tytułem rozporządzenia), co oczywiście spowodowało, że w zakresie ograniczeń, nakazów i zakazów nic, oprócz nazewnictwa, de facto się nie zmieniło.

Stany epidemii i zagrożenia epidemicznego odgrywają jednak pewną rolę w przypadku tzw. specustawy covidowej (Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, tekst jedn. Dz. U. z 2021 r. poz. 2095 z późn. zm.) w przypadku bowiem zapisów tej ustawy, ustawodawca uzależnia skorzystanie z pewnych uprawnień oraz przestrzeganie zakazów w niej zawartych od tego czy mamy do czynienia ze stanem epidemii lub stanem zagrożenia epidemicznego. Analizując to zagadnienie z punktu widzenia przepisów dotyczących umów w sprawie zamówienia publicznego wskazać można, że:

1. W przypadku art. 15r specustawy covidowej brak jest uzależnienia możliwości wzajemnego informowania się stron umowy o wpływie Covid-19 na należyte wykonanie umowy od występowania stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego. Oznacza to, że dopóki przepis ten nie zostanie uchylony, w przypadku wystąpienia okoliczności związanych z Covid-19 w dalszym ciągu możliwe jest korzystanie z „dobrodziejstw” tego przepisu, o ile oczywiście zostanie to należycie udowodnione.
2. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku art. 15r¹ specustawy covidowej, tj. zakazu potrącania kar umownych z wynagrodzenia wykonawcy oraz zaspokajania się z zabezpieczenia należytego wykonania umowy. W tym przypadku ustawodawca wyraźnie wskazuje, że: „w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19, i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, …”. Skoro więc 16 maja doszło jedynie do przekształcenia stanu epidemii w stan zagrożenia epidemicznego, nie ma to wpływu na realizację uprawnień i obowiązków wynikających z tego artykułu, ponieważ przesłanki w nim określone nadal występują. Dopiero zniesienie stanu zagrożenia epidemicznego bez jego przekształcenia w stan epidemii spowoduje rozpoczęcie biegu 90 dniowego terminu, w którym obowiązywać będzie jeszcze zakaz potrącania kar umownych, zawieszony będzie bieg terminu przedawnienia roszczenia zamawiającego z tytułu kar umownych oraz niemożliwe będzie zaspokojenie się z zabezpieczenia należytego wykonania.
3. Także w przypadku przepisów wyłączających odpowiedzialność (art. 15s, 15u oraz 15t specustawy covidowej), ustawodawca nie przewidział ograniczenia w możliwości skorzystania z nich od występowania stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego, co jest spójne z treścią przepisu, do którego się odwołują – opisanego wyżej art. 15r specustawy covidowej.

Podsumowując, z punktu widzenia umów zawieranych w ramach zamówień publicznych, przekształcenie stanu epidemii w stan zagrożenia epidemicznego, które miało miejsce w dniu 16 maja 2022 r. nie wpływa na uprawnienia i obowiązki wynikające z tzw. specustawy covidowej. Dopiero w momencie zniesienia obowiązywania tych stanów (a więc powrotu do sytuacji sprzed pandemii) i upływie 90 dni, przestaną obowiązywać wyłączenia zawarte w art. 15r¹ specustawy covidowej, co umożliwi m. in. potrącanie kar umownych z wynagrodzenia wykonawcy.