Kryptowaluty – problemy (nie) do rozwiązania?

O zasadach opodatkowania kryptowalut zgodnie z wytycznymi Ministra Finansów pisaliśmy w naszym artykule Podatkowe rozliczenie obrotu kryptowalutami. Teraz chcielibyśmy wyjaśnić kwestie problemowe dotykające posiadaczy kryptowalut, które wiążą się z rozliczaniem przez nich podatków.

KRYPTOWALUTY, CZYLI CO?

Obecnie mamy mnóstwo rodzajów kryptowalut o różnych cechach oraz zastosowaniu, niemniej jednak wszystkie opierają się na podobnym modelu działania, czyli blockchain. W ramach mechanizmu działania kryptowalut mamy do czynienia z zdecentralizowanymi rejestrami bloków, które funkcjonują jako rozproszone bazy danychⁱ.

Chociaż kryptowaluty możemy opisać pod względem informatycznym, czy też funkcjonalnym, to na gruncie prawa już nie mamy takiego komfortu, bowiem nadal brakuje nam odpowiednich regulacji prawnych w tym zakresie. Obecnie przeważa pogląd, że kryptowaluta jest prawem majątkowym, które zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak również prawa podatkowego, należy rozumieć możliwie szeroko.

Taka klasyfikacja prawna kryptowalut zdaje się odpowiadać jej charakterowi i funkcjiⁱⁱ.

Obecnie jednoznacznie możemy stwierdzić jedynie czym kryptowaluty nie są, tj.ⁱⁱⁱ:

1.  prawnym środkiem płatniczym w Polsce,
2.  pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy o usługach płatniczych,
3.  walutą w rozumieniu prawa dewizowego.

W tym zakresie z pomocą nie przychodzi nam również prawo Unii Europejskiej, gdyż prawodawca unijny sam pracuje nad ujęciem kryptowalut w ryzy prawne.

CO Z „ZAPŁATĄ” KRYPTOWALUTAMI?

Niezbędne jest określenie, czym jest de facto „zapłata” kryptowalutami, aby można było odpowiednio określić jej skutki podatkowe. Wydaje się, że najprostszym rozwiązaniem byłoby przyjęcie, że w opisanej sytuacji dochodzi do zawarcia umowy:

1.  zamiany, której przedmiotem jest z jednej strony rzecz/świadczenie usługi, a z drugiej strony jest sprzedaż kryptowaluty,
2.  datio in solutum.

Nie ulega w tym momencie wątpliwości, że świadczenie, które ma za przedmiot kryptowaluty nie jest świadczeniem pieniężnym. Ponadto kryptowaluty nie mogą służyć umorzeniu zobowiązań pieniężnych i nie podlegają wymianie na waluty pieniężne^iv.

JEDNA JEDNOSTKA KRYPTOWALUTY – TO ILE PLN DLA CELÓW PODATKOWYCH?

Wydawanie i obrót kryptowalutami nie jest regulowane przez państwo, to znaczy że nie jest oficjalnym środkiem płatniczym, pieniądzem czy pieniądzem elektronicznym. Taka klasyfikacja kryptowalut oznacza, że nie posiadamy oficjalnych kursów kryptowalut, a więc nie możemy posłużyć się oficjalnymi danymi w celu określenia ich wartości. Co to jednak oznacza w praktyce?

Dla podatników oznacza to, że dla podatkowego określenia wartości kryptowalut niezbędne jest oznaczenie ich wartości na moment dokonywania transakcji. Dla osób zawierających transakcje wymiany kryptowalut na giełdach kryptowalut nie powinno stanowić to problemu, bowiem wartości kryptowalut oznaczone są w oficjalnych walutach, które później mogą wykorzystać po cenie zastosowanej w danej transakcji dla rozliczenia podatkowego. Co jednak mają zrobić osoby sprzedające lub zamieniające kryptowaluty poza giełdą kryptowalut?

Najprostszym rozwiązaniem wydaje się oznaczanie wartości kryptowalut w umowie zamiany lub sprzedaży kryptowalut i po takiej cenie sprzedać kryptowalutę lub dokonać jej zmiany. W takiej sytuacji możliwe jest jednak podważenie przez organy podatkowe ceny rynkowej kryptowalut, jeżeli organ podatkowy dojdzie do wniosku, że kryptowaluty zostały sprzedane po cenie odbiegającej od ceny rynkowej.

ZMIANA WARTOŚCI KRYPTOWALUTY W CZASIE – CZY MOŻEMY ZASTOSOWAĆ PRZEPISY USTAWY O PIT ALBO USTAWY O CIT W ZAKRESIE RÓŻNIC KURSOWYCH?

Chociaż chciałoby się zastosować przepisy dotyczące różnic kursowych w zakresie obrotu kryptowalutami, zwłaszcza w zakresie podobieństwa funkcji pełnionych przez kryptowaluty do oficjalnego środka płatniczego w Polsce, to jednak takiej możliwości obecnie nie ma. Organy podatkowe wprost wypowiedziały się, że w zakresie transakcji, których przedmiotem są kryptowaluty nie znajdzie zastosowania norma prawna dotycząca rozliczania różnic kursowych.

W świetle obowiązujących przepisów prawa ww. kryptowaluty nie są walutami uznawanymi jako prawny środek płatniczy. Nie są również stosowane w rozliczeniach międzynarodowych w sensie prawnym, ponieważ nie posługują się nimi żadne instytucje publiczne. W konsekwencji, w zakresie zagadnień dotyczących obrotu kryptowalutami nie można automatycznie stosować rozwiązań, jakie mają zastosowanie do tzw. waluty tradycyjnej.

Mając na uwadze przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe oraz powołane wyżej przepisy prawa, stwierdzić należy, że Wnioskodawca nie ma obowiązku rozliczania różnic kursowych, o których mowa w art. 24c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w przypadku dokonywania transakcji kupna i sprzedaży kryptowaluty, ze względu na fakt, że wirtualna waluta jest jednostką wirtualną, której nie można na gruncie polskiego prawa traktować na równi z walutami obcymi.

– interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 9 marca 2018 roku nr 0113-KDIPT2-1.4011.533.2017.1.MD

PROBLEMATYCZNY VAT OD TRANSAKCJI KRYPTOWALUTOWYCH…

…dotyczy w głównej mierze transakcji, w których płacimy za rzecz lub usługę kryptowalutami, bowiem w zakresie wymiany kryptowalut (obrót profesjonalny kryptowalutami na giełdach) wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 22 października 2015 roku w sprawie o sygn. akt C-264/14.

Czy takie stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odnosi się również do transakcji, w  których za usługę bądź rzecz „płacimy” kryptowalutami?

Tu już nie mamy takiej pewności, jak w przypadku obrotu kryptowalutami np. na giełdzie, czy też w zakresie sprzedaży lub skupu kryptowalut, do których odnosi się wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Pojawiają się jednak interpretacje indywidualne, w których organy podatkowe odnoszą się do tej kwestii (chociażby pośrednio), stwierdzając, że

Analiza przywołanych powyżej przepisów w kontekście przedmiotowej sprawy pozwala stwierdzić, że jednostki wirtualne walut, w tym m.in. waluta Bitcoin, Ethereum, które Wnioskodawca będzie pozyskiwać w sposób pierwotny oraz będzie sprzedawać za pośrednictwem giełd wirtualnych w ramach działalności gospodarczej, wpisywać się będą w formę prawną środka płatniczego (dla celów VAT). Wirtualne waluty, w tym m.in. waluta Bitcoin, Ethereum poprzez akceptację stron transakcji jako alternatywne środki płatnicze, będą służyć w tych sytuacjach jako nośnik wartości pieniężnej oraz środki płatnicze podobnie jak waluty, używane jako prawny środek płatniczy. 

– interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 9 marca 2018 roku, nr 0111-KDIB-3.4012.5.2018.1.JS

KIEDY MOŻEMY POWIEDZIEĆ, ŻE PODMIOT ZAJMUJE SIĘ WYMIANĄ/SPRZEDAŻĄ KRYPTOWALUT W RAMACH PROWADZONEJ PRZEZ NIEGO DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ?

Zastanawiające jest od kiedy możemy mówić o podmiocie zajmującym się wymianą kryptowalut w ramach prowadzonej przez siebie działalności? Odpowiedź na to pytanie pozwoli określić jaki krąg podmiotów należy traktować jako podatników podatku od towarów i usług, a tym samym ile osób może korzystać ze zwolnienia z tego podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT. Czy dokonanie kilku transakcji na giełdzie kryptowalut upoważnia nas do stwierdzenia, że taka osoba działa jako przedsiębiorca w rozumieniu ustawy o VAT?

Ustawodawca zdefiniował działalność gospodarczą jako działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników. Przy czym działalność gospodarcza zawiera w sobie także wykorzystywanie towarów oraz wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych^v.

Wskazana definicja działalności gospodarczej ma charakter uniwersalny i obejmuje de facto swoim zakresem wszystkie podmioty prowadzące działalność w sposób profesjonalny, czyli zawodowo. Dokonywanie danej działalności okazjonalnie, tzn. wpadkowo, incydentalnie, nie pozwala na stwierdzenie, że mamy do czynienia z działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT^vi.

Zatem, jeżeli dany podmiot wymienia albo sprzedaje kryptowaluty w sposób ciągły, zorganizowany i w celach zarobkowych, to można w takim przypadku powiedzieć, że mamy do czynienia z prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT. Tym samym, taki podmiot może skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług sprzedaży lub zamiany kryptowalut.

NADAL AKTUALNY JEST PROBLEM OPODATKOWANIA PCC

Dla podmiotów, o których nie możemy powiedzieć, że są podatnikami podatku od towarów i usług nadal pozostaje problematyczna kwestia opodatkowania obrotu kryptowalutami na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych. Niebawem na stronie Ministerstwa Finansów ma pojawić się oficjalny komunikat w tej kwestii.

PODSUMOWANIE

Opodatkowanie kryptowalut w polskim porządku prawnym nie jest takie oczywiste i może rodzić sporo problemów. Minister Finansów już zapowiedział zmiany w zakresie zasad opodatkowania transakcji, których przedmiotem są kryptowaluty. Liczymy na to, że niedługo będziemy mogli zapoznać się z propozycjami nowych rozwiązań w tym zakresie. 

***

ⁱ zob. P. Opitek, Kryptowaluty jako przedmiot zabezpieczenia i poręczenia majątkowego, „Prokuratura i Prawo” 2017/6, LEGALIS/el.

ⁱⁱ tamże

ⁱⁱⁱ tamże; por. regulacje dotyczące przeciwdziałania terroryzmowi i praniu pieniędzy.

^iv J. Szewczyk, O cywilnoprawnych aspektach bitcoina cz. II, „Monitor Prawniczy” 2018/6, LEALIS/el.

^v Art. 15 ust. 2 ustawy o VAT.

^vi A. Bartosiewicz, Komentarz do art. 15 ustawy o VAT, [w:] VAT. Komentarz, A. Bartosiewicz red., LEX/el. 2018.