Kaucja gwarancyjna jako zabezpieczenie należytego wykonania umowy o roboty budowlane

Najczęściej stosowane regulacje dotyczące kaucji gwarancyjnej w umowach o roboty budowlane

Strony umowy o roboty budowlane zastrzegają często, że część wynagrodzenia należnego Wykonawcy z każdej wystawionej faktury  – określana najczęściej jako wartość procentowa  – zostanie zatrzymana przez Inwestora celem zabezpieczenia należytego wykonania umowy.  W umowach często wskazuje się, że kwoty te służyć będą zaspokojeniu ewentualnych roszczeń Inwestora, mogących powstać w wyniku niewłaściwego wykonywania robót – np. tytułem kar umownych oraz pokrycia kosztów realizacji uprawnień przysługujących Inwestorowi tytułem udzielonej przez Wykonawcę gwarancji lub rękojmi. W konsekwencji, zwrot kaucji gwarancyjnej najczęściej ma miejsce dwuetapowo –  część zatrzymanej kwoty zwracana jest po dokonaniu końcowego odbioru robót bez zastrzeżeń przez Inwestora, a pozostała kwota po upływie okresu gwarancji lub rękojmi.

Kaucja gwarancyjna, a zatrzymanie części wynagrodzenia Wykonawcy

W doktrynie i orzecznictwie często rozważanym problemem jest charakter prawny kaucji gwarancyjnej, rozumianej w taki sposób, jak opisano w poprzednim akapicie niniejszego artykułu. Wątpliwości budzi bowiem, czy kaucja gwarancyjna uregulowana w ten sposób stanowi nadal wynagrodzenie Wykonawcy, czy może nie posiada już takowego charakteru.

Jednoznaczne rozstrzygnięcie powyższego problemu jest wysoce utrudnione z uwagi na fakt, iż strony umowy o roboty budowlane w oparciu o zasadę swobody umów, wynikającą z art. 353¹ kodeksu cywilnego, mogą ukształtować zabezpieczenie należytego wykonania umowy wedle własnego uznania, co będzie oczywiście miało wpływ na to, jak należy traktować kwoty, które zostały zatrzymane przez Inwestora tytułem kaucji gwarancyjnej. Istotnym jest, iż pojęcie „zatrzymanie wynagrodzenia” jest w dużej mierze wyrażeniem potocznym, którego sens wywieść należy z postanowień zawartej przez strony umowy.

Strony mogą przyjąć w umowie, iż w chwili dokonania przez Inwestora zapłaty wynagrodzenia należnego Wykonawcy, potrąca on swoją wierzytelność z tytułu kaucji gwarancyjnej, którą na mocy tej umowy powinien wnieść Wykonawca na poczet zabezpieczenia należytego wykonania umowy. W takiej sytuacji można uznać, iż część zobowiązania Inwestora wynikająca z faktury (odpowiadająca wysokości części kaucji gwarancyjnej) wygasa.

Powołane rozwiązanie nazywane jest powszechnie potrąceniem umownym, którego warunki są zwykle określane odmiennie w stosunku do instytucji potrącenia przewidzianej w art. 498 kodeksu cywilnego – przede wszystkim w zakresie rezygnacji z wymogu, aby obie wierzytelności były wymagalne. Brak ww. postanowienia, może uzasadniać interpretację, iż zatrzymane przez Inwestora kwoty nadal stanowią część wynagrodzenia Wykonawcy, którego wypłata za zgodą Wykonawcy, została niejako odroczona do momentu spełnienia się przesłanek określonych w umowie.

Konsekwencje nieprecyzyjnych postanowień umownych w zakresie udzielonego zabezpieczenia

Istotnym jest, iż interpretacja charakteru prawnego zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązania, przewidzianego w umowie zawartej przez Wykonawcę z Podwykonawcą,  ma również znaczenie w zakresie ewentualnych zobowiązań finansowych Inwestora, mogących powstać na mocy regulacji przewidzianych w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 647¹ § 5 kodeksu cywilnego Inwestor jest bowiem odpowiedzialny solidarnie z Wykonawcą za uregulowanie należności względem Podwykonawców.

Wobec powyższego, rozstrzygnięcie, iż przewidziana przez Strony w umowie kaucja gwarancyjna stanowi część wynagrodzenia Wykonawcy, prowadzić będzie do powstania odpowiedzialności Inwestora za zapłatę należnego Podwykonawcy wynagrodzenia – a w konsekwencji również za zwrot kwot zatrzymanych tytułem zabezpieczenia ewentualnych roszczeń Wykonawcy za nienależyte wykonanie umowy.

Nieprecyzyjne sformułowanie postanowień umownych co do udzielanego zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązania generuje więc wiele ryzyk dla obu Stron umowy. Kancelaria DSK pomaga swoim Klientom w formułowaniu najkorzystniejszych dla nich rozwiązań umownych w zakresie zabezpieczenia należytego wykonania robót budowlanych, negocjowaniu wysokości tego zabezpieczenia, dochodzeniu zwrotu bezpodstawnie przetrzymywanej kaucji gwarancyjnej oraz w innych sprawach dotyczących niniejszego zagadnienia.