Rządowy projekt nowelizacji ustawy Prawo upadłościowe, którego zasadnicze założenia były sygnalizowane w naszym artykule “Upadłość konsumencka do zmiany”, przeszedł do kolejnego etapu procedowania. Projekt, który z końcem maja br. wpłynął do Sejmu, stanowi odpowiedź na słabości obecnie obowiązujących przepisów - głównie z zakresu upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, związanych ze znacznym wzrostem liczby wniosków o ogłoszenie tzw. upadłości konsumenckiej, jak również z długotrwałą procedurą po jej ogłoszeniu.
Projekt w obecnym kształcie skierowanym do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu, utrzymuje podstawowe rozwiązania mające na celu usprawnienie działania modelu upadłości konsumenckiej, w szczególności takie jak:
- możliwość ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej w uproszczonej procedurze bez wyznaczania sędziego-komisarza,
- możliwość zawierania przez niewypłacalnego konsumenta układu z wierzycielami,
- przesunięcie badania zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu niewypłacalności z etapu ogłaszania upadłości na fazę ustalania planu spłat.
W myśl projektowanych zasad, umorzenie zobowiązań bez planu spłat będzie miało charakter warunkowy, zaś opcja sprzedaży przedsiębiorstwa w trybie przygotowanej likwidacji znajdzie zastosowanie również do upadłego konsumenta.
Poza ww. zmianami wyznaczającymi główny nurt transformacji modelu upadłości konsumenckiej, nowelizacja przewiduje szereg szczegółowych rozwiązań o równie doniosłym charakterze.
Istotnego usprawnienia procedury likwidacji masy upadłości upatruje się w dopuszczalności wyłączenia przez sędziego-komisarza określonych składników majątku z masy upadłości w przypadku braku możliwości ich zbycia z zachowaniem przepisów ustawy, jeżeli ich dalsze pozostawanie w masie upadłości będzie niekorzystne dla wierzycieli z uwagi na obciążenie masy upadłości związanymi z tym kosztami. Instrument ten ma stanowić remedium na nierzadko występującą nikłą szansę likwidacji majątku w związku z brakiem wpływu jakichkolwiek ofert mimo podejmowania wielokrotnych prób sprzedaży. Jednocześnie, przy przedłużającej się konieczności ponoszenia kosztów obsługi masy upadłości, prowadzi to w konsekwencji do braku realnego przysporzenia dla masy upadłości, nawet jeśli ostatecznie sprzedaż przy kolejnym już postąpieniu ceny zakończy się powodzeniem. W szczególności, zaniechanie zbycia ułamkowych części nieruchomości – potencjalnie wartościowych, w praktyce trudno zbywalnych – oraz wszelkich składników mienia o częstokroć skomplikowanej strukturze własnościowej, pozwoli na szybsze zakończenie postępowania i rozpoczęcie wykonywania planu spłat.
W związku z projektowaną zmianą polegającą na zgłaszaniu wierzytelności bezpośrednio doradcy restrukturyzacyjnemu pełniącemu funkcję syndyka, w celu zapobieżenia ewentualnej niepewności w obrocie prawnym co do przerwy w biegu przedawnienia – skoro nie będzie to stanowić czynności podjętej przed sądem, proponuje się uregulowanie wprost, iż zgłoszenie wierzytelności przerywa bieg przedawnienia. Przewiduje się również wprowadzenie skargi na zarządzenie syndyka o zwrocie zgłoszenia wierzytelności, ukształtowanej na podobieństwo skargi na czynność komornika.
Projekt przesądza także o stosowaniu w postępowaniu upadłościowym art. 231 Kodeksu pracy, stanowiącego o przejściu zakładu pracy na innego przedsiębiorcę i związanym z tym wejściu nowego przedsiębiorcy w umowy o pracę w miejsce poprzednika. Jednoznaczne zagwarantowanie praw pracowniczych w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego, co zwłaszcza przy przygotowanej likwidacji wiąże się z przejęciem przedsiębiorstwa w ruchu, rozstrzygnie dotychczas pojawiające się w praktyce wątpliwości w tym zakresie.
Kolejna propozycja omawianej nowelizacji przyznaje syndykowi prawo żądania zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Rozwiązanie to ma celu przeciwdziałanie potencjalnemu uprzywilejowaniu określonej grupy wierzycieli oraz niwelowanie przeszkód w przygotowywaniu i realizacji planu spłaty wierzycieli, przy ustalaniu którego sąd bierze pod uwagę między innymi okoliczność pozostawania innych osób na utrzymaniu upadłego. W rezultacie, aby wierzytelności alimentacyjne nie uniemożliwiały wykonywania planu spłaty, syndyk ma zostać wyposażony w narzędzie do skutecznego zwalczania ewentualnych nadużyć ze strony upadłego mających związek z obowiązkiem alimentacyjnym.
Podsumowując, projektowane rozwiązania zasługują na aprobatę jako środek zaradczy na stale rosnącą liczbę postępowań prowadzonych w trybie upadłości konsumenckiej. Wątpliwości może natomiast rodzić rezygnacja z badania przez sąd na etapie ogłaszania upadłości okoliczności zawinienia dłużnika, która w praktyce otwiera szeroką drogę do wręcz masowego ogłaszania upadłości konsumenckiej wobec badania tej przesłanki negatywnej dopiero w dalszym stadium postępowania. Stosowanie znowelizowanych przepisów pokaże, czy pozostałe wyżej omówione instrumenty prawne przekazane do dyspozycji sędziego-komisarza oraz syndyka w nowej lub zmienionej formie, w zestawieniu z tą zasadniczą zmianą zdadzą egzamin w obliczu przewidywanego wzrostu zainteresowania oddłużeniem.