Na gruncie obowiązujących dotychczas przepisów ustawy z 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach oraz ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, legalne zatrudnienie obywateli Ukrainy wiązało się z koniecznością dopełnienia szeregu formalności oraz (co do zasady) koniecznością uzyskania odpowiedniej decyzji administracyjnej (np. zezwalającej na pobyt i pracę). Jednakże w związku z inwazją Rosji na suwerenną Ukrainę doszło do złagodzenia przepisów migracyjnych dla obywateli Ukrainy, w tym dotyczących możliwości ich legalnego zatrudnienia na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Odpowiednie rozwiązania w tym zakresie zostały zawarte w ustawie z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 roku, poz. 583 ze zm., zwana dalej „Ustawą”).

Rozwiązania systemowe ułatwiające dostęp do rynku pracy dotyczą wyłącznie obywateli Ukrainy, których pobyt na terytorium Polski jest legalny. Na gruncie przywołanej Ustawy przez legalny pobyt należy rozumieć sytuację, gdy wjazd na terytorium RP nastąpił po dniu 24 lutego 2022 roku w związku z działaniami wojennymi w Ukrainie i został udokumentowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej lub w urzędzie gminy poprzez nadanie numeru PESEL albo obywatel Ukrainy przebywał (już) legalnie na terytorium RP na innej podstawie prawnej (np. na podstawie karty pobytu czasowego). Warto w tym miejscu odnotować, że przepisy Ustawy (po nowelizacji) nie zawierają wymogu wjechania na terytorium Polski bezpośrednio z Ukrainy (przepisy obejmują więc również te osoby, które dotarły do Polski w sposób pośredni np. z terytorium Czech, Słowacji, Rumunii).

W przypadku legalizacji pobytu na podstawie przepisów cytowanej Ustawy – pobyt taki uważa się za legalny przez okres 18-nastu miesięcy, liczony od dnia 24 lutego 2022 roku do dnia 24 sierpnia 2023 roku (z możliwością jednokrotnego przedłużenia na wniosek o okres 3 lat – art. 38 ust. 1-3 Ustawy).

Spełnienie powyższego warunku jest obligatoryjne dla legalnego zatrudnienia obywatela Ukrainy. Niemniej, na potencjalnym Pracodawcy spoczywają dodatkowe obowiązki. Po pierwsze fakt zawarcia umowy z obywatelem Ukrainy powinien zostać notyfikowany powiatowemu urzędowi pracy właściwemu ze względu na siedzibę pracodawcy w terminie 14-nastu dni liczonym od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy (powiadomienie następuje za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl.). Zgłoszenie takie zawiera m.in. informacje na temat zajmowanego stanowiska, wysokości wynagrodzenia, miejsca zatrudnienia, rodzaju wykonywanej pracy oraz podstawy zatrudnienia (określenia rodzaju umowy w oparciu, o którą nastąpiło zatrudnienie), jak również informacje dot. tożsamości obywatela Ukrainy – takich jak imię i nazwisko oraz numer PESEL.

Ponadto Pracodawca musi zadbać, aby:

– wynagrodzenie wypłacane cudzoziemcowi nie było niższe niż płaca minimalna lub minimalna stawka godzinowa,

– umowa z obywatelem Ukrainy została zawarta w formie pisemnej, która uwzględnia warunki zawarte w oświadczeniu przekazanym do powiatowego urzędu pracy (co istotne umowa taka powinna zostać przetłumaczona na język dla niego zrozumiały),

– nowozatrudniony pracownik został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ciągu 7 dni od dnia podjęcia przez niego pracy.

W tym miejscu należy podkreślić, że w przypadku zatrudnienia na podstawie przepisów Ustawy zmiana rodzaju umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy skutkuje koniecznością dokonania nowego powiadomienia do powiatowego urzędu pracy. Należy zaznaczyć ponadto, że obywatel Ukrainy – w takcie obowiązywania Ustawy – może swobodnie zmieniać swoich pracodawców (a nawet rozpocząć prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej) – pod warunkiem każdorazowej notyfikacji tego faktu w sposób opisany powyżej.

Przyjęte rozwiązania należy uznać za daleko idące ułatwienie w zatrudnianiu obywateli Ukrainy, w szczególności, gdy weźmie się pod uwagę dotychczas obowiązujące przepisy oraz czas, jaki był niezbędny na zamknięcie wszelkich formalności związanych zarówno z legalizacją pobytu jak i samej pracy (co w sytuacjach skrajnych mogło trwać nawet około dwóch lat). W obecnym stanie prawnym Pracodawca, który chce zatrudnić obywatela Ukrainy, musi tak naprawdę zweryfikować posiadanie przez niego legalnego pobytu oraz dokonać zgłoszenia faktu jego zatrudnienia do właściwego, powiatowego urzędu pracy.

Artykuł ukazał się na portalu rynekinfrastruktury.pl