W dziedzinie nauk ścisłych akceptujemy już współdziałanie człowieka i sztucznej inteligencji. Jak tymczasem ukształtować podział pracy pomiędzy AI i prawników?

Komitet Noblowski, w 2024 roku, przyznał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii Davidowi Bakerowi za projektowanie nowych typów białek oraz Demisowi Hassabisowi i Johnowi Jumperowi za opracowanie metod przewidywania ich struktur. Nagroda ta podkreśla przełomowe osiągnięcia w dziedzinie biologii, a także uwidacznia zmieniającą się relację pomiędzy ludzką kreatywnością a możliwościami technologii AI.

Rewolucja AlphaFold2

Demis Hassabis i John Jumper, odpowiednio współzałożyciel oraz dyrektor Google DeepMind, opracowali AlphaFold2 – model sztucznej inteligencji, który rozwiązał istniejący w biologii od pięćdziesięciu lat problem, polegający na dokładnym przewidywaniu trójwymiarowych struktur białek na podstawie ich sekwencji aminokwasowych. To osiągnięcie otwiera ogromne możliwości w przyspieszaniu badań nad odkrywaniem nowych leków, projektowaniem enzymów oraz lepszym zrozumieniem mechanizmów różnych chorób.

Podejście AlphaFold2 do przewidywania struktury białek jest zarówno nowatorskie, jak i bardzo kompleksowe. System rozpoczyna pracę od analizy nieznanej sekwencji aminokwasowej, przeszukując bazy danych w celu znalezienia podobnych sekwencji oraz już znanych struktur białek. Dzięki zastosowaniu zaawansowanych sieci neuronowych model przewiduje odległości oraz kąty pomiędzy aminokwasami, co pozwala na dokładne odwzorowanie trójwymiarowej struktury białka. Uwzględnia przy tym czynniki takie jak ładunek elektryczny, hydrofobowość oraz potencjalne interakcje pomiędzy aminokwasami. Następnie, poprzez iteracyjny proces doskonalenia, AlphaFold2 udoskonala swoje przewidywania, optymalizując wstępną strukturę do momentu osiągnięcia wysokiego poziomu dokładności i pewności.

Kluczowa rola ludzkiej kreatywności

Sukces AlphaFold2 to efekt połączenia zaawansowanej mocy obliczeniowej z wiedzą biologiczną, osiągniętą dzięki eksperckości jego twórców, którzy zaprojektowali i wytrenowali model sztucznej inteligencji.

W 2024 r. jesteśmy świadkami sporów związanych z kreatywnością AI. Sądy w wielu krajach wypowiadały się na przykład, czy może ona być wymieniona we wniosku patentowym jako wynalazca. W większości przypadków uznawały, że zgodnie z obowiązującym prawem, tylko osoby fizyczne mogą być uznane za wynalazców. Zadrzały się również decyzje odmienne, które zapadały w RPA i Australii. 

Nagroda Nobla dla Demisa Hassabisa i Johna Jumpera jest jednoznacznym potwierdzeniem, że choć AI potrafi realizować niezwykłe zadania, to decydujący wpływ na osiąganie takich przełomów mają ludzie, którzy projektują i wdrażają te systemy. Werdykt Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk wzmacnia przekonanie, że AI to przede wszystkim narzędzie, które przedłuża ludzkie możliwości, a nie autonomiczny wynalazca.

Nobel jako punkt zwrotny

Przyznanie Nagrody Nobla Hassabisowi i Jumperowi za ich pracę nad AlphaFold2 to ważny moment, który redefiniuje rolę AI w naukowych odkryciach oraz szerzej – w relacji człowiek-maszyna. Decyzja Komitetu Noblowskiego nie była pierwszym wyróżnieniem dla tych badaczy. Wcześniejsze nagrody, takie jak Nagroda Alberta Laskera w dziedzinie podstawowych badań medycznych czy Nagroda Breakthrough w naukach przyrodniczych, były przyznawane za opracowanie AlphaFold jako przełomowej technologii, która poszerza nasze rozumienie biologii. Jednak Królewska Szwedzka Akademia Nauk poszła o krok dalej – uznała Hassabisa i Jumpera za równych największym chemikom XX i XXI wieku.

Hassabis, będący wybitnym neurobiologiem i badaczem AI, dzięki narzędziom sztucznej inteligencji, znalazł się w gronie najwybitniejszych chemików w historii. Znaleźliśmy się zatem w sytuacji, w której człowiek, jeśli jest bardzo sprawny technologicznie i wyposażony w narzędzia sztucznej inteligencji, może zostać znamienitym chemikiem, lekarzem lub prawnikiem – niezależnie od zawodu i doświadczenia.

Wyzwania dla prawa

W naukach ścisłych współpraca człowieka z maszyną jest już akceptowana. Tymczasem w dziedzinie prawa dominuje przekonanie, że systemy AI powinny działać pod ścisłym nadzorem, a ich wyniki muszą być weryfikowane przez prawników. Kodeksy etyczne i wytyczne w zakresie korzystania z generatywnej AI przez prawników zmierzają w tym właśnie kierunku.

Historia AlphaFold2 pokazuje jednak, jak wielkie możliwości otwierają się na styku technologii i nauki. Zachęca to do integracji AI z pracą prawniczą. Warto zauważyć, że nawet najlepsi prawnicy popełniają błędy – szczególnie pod wpływem zmęczenia czy stresu. Jednocześnie, przy ogromnym tempie wzrostu liczby dostępnych materiałów prawnych, żadna pojedyncza osoba nie jest w stanie efektywnie przeanalizować ich wszystkich w rozsądnym czasie.

Czy zatem zawsze będziemy wymagać, aby każda porada prawna była od początku do końca przygotowana przez człowieka? A może dopuścimy użycie zaawansowanych systemów AI, które – nadzorowane przez interdyscyplinarny zespół – mogłyby przygotowywać wysoce precyzyjne analizy i rekomendacje? Testy pokazują, że takie systemy potrafią osiągać wyniki lepsze niż 90% profesjonalnych prawników.

Nagroda Nobla z 2024 roku pokazuje, że powinniśmy rozważyć tę drugą opcję. Integracja AI w pracy prawników może okazać się jedynym realnym rozwiązaniem, które pozwoli na znaczące skrócenie i uproszczenie czasochłonnych procesów prawnych.

Artykuł autorstwa Michała Jackowskiego i Michała Araszkiewicza został opublikowany w dzienniku Rzeczpospolita 17 listopada 2024 roku.