Realizacja inwestycji budowlanych wiąże się z wysokim ryzykiem wystąpienia szkód na placu budowy i ryzykiem wyrządzenia szkód osobom trzecim. Koszty błędów popełnionych podczas realizacji prac budowlanych mogą okazać się szczególnie wysokie, w szczególności gdy szkoda ujawni się długo po danym zdarzeniu lub zakończeniu inwestycji. Poniżej kilka słów o klauzuli zabezpieczającej wykonawców a precyzującej czas ochrony. Takie klauzule mogą wpływać korzystnie na koszty polis.

Umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej – może definiować wypadek ubezpieczeniowy jako:

  • nastąpienie zdarzenia wywołującego szkodę (act commited);
  • powstanie szkody (loss occurance);
  • ujawnienie się szkody (loss manifestation) oraz
  • zgłoszenie przez osobę poszkodowaną roszczenia (claims made).

Umowa dobrowolnego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może zostać skonstruowana na podstawie jednego z wyżej wymienionych triggerów lub ich połączenia.

Zgodnie z treścią art. 9 a ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o obowiązkowych ubezpieczeniach odpowiedzialności cywilnej, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. t.j. 2018 rok, poz. 473 ze zm.) umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej musi zostać skonstruowana na podstawie odpowiedzialności za szkodę, która jest następstwem zdarzenia mającego miejsce w okresie ubezpieczenia (act commited). Zawarcie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (dobrowolnego) wymaga rozważenia kilku niezależnych od siebie czynników – począwszy od rodzaju prowadzonej działalności, przedmiotu oraz celu ubezpieczenia, jak również szczegółowej analizy warunków umowy ubezpieczenia.

W praktyce, równie istotnym będzie wybór triggera – czyli zdefiniowanego wypadku ubezpieczeniowego jako zdarzenia, którego zaistnienie będzie powodowało powstanie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Fakt ten może mieć wpływ na określenie czasowych granic odpowiedzialności ubezpieczyciela. Tym samym wybór triggera może określać zakres ochrony, nie tylko stron umowy, lecz również poszkodowanych osób trzecich.

Zgodnie z treścią art. 822 § 1 oraz § 2 kc ubezpieczyciel z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest zobowiązany do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których za szkodę odpowiedzialność ponosi ubezpieczający lub ubezpieczony, będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia.

Taki sposób regulacji zakresu odpowiedzialności cywilnej (odpowiadający triggerowi act commited) jest traktowany jako najpełniejszy zakres ochrony uprawnionego. Świadczy o tym m.in. fakt ukształtowania zakresu obowiązkowej odpowiedzialności cywilnej, który utożsamia z zakresem ochrony najdłuższy (ograniczony przedawnieniem) okres ochrony ubezpieczeniowej. W takim przypadku odpowiedzialność ubezpieczyciela trwa do końca okresu, w którym może powstać odpowiedzialność ubezpieczonego. Wypadek ubezpieczeniowy może powstać nawet po upływie znacznego okresu, po zakończeniu okresu ubezpieczenia. Zakres ochrony ubezpieczeniowej będzie odmiennie uregulowany w przypadku umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej niestanowiących obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej.

W przypadku innych triggerów – w tym triggera claims made, zgodnie z art. 822 § 3 kc, umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może obejmować szkody powstałe, ujawnione lub zgłoszone w okresie ubezpieczenia.

Inwestycje budowlane, które ze względu na skalę, wartość, złożoność wymagają kompleksowej ochrony ubezpieczeniowej są coraz częściej ubezpieczane z zastosowaniem triggera claims made. Oznacza to, że warunkiem powstania odpowiedzialności ubezpieczyciela jest zgłoszenie roszczenia odszkodowawczego w okresie ubezpieczenia. Koncentrując się na omówieniu korzyści oraz ryzyk związanych z wyborem triggera claims made zaznaczyć należy, że w jego przypadku odpowiedzialność ubezpieczyciela będzie uzależniona w pierwszej kolejności od zgłoszenia roszczenia w czasie obowiązywania polisy. Szczególną uwagę należy zwrócić na określone w ogólnych warunkach ubezpieczenia definicji: zarówno roszczenia, warunków formalnych związanych z jego zgłoszeniem czy dodatkowych okresów ubezpieczenia. Mając na względzie fakt, że zgłoszenie roszczenia w czasie obowiązywania polisy – w okresie ubezpieczenia – determinuje odpowiedzialność ubezpieczyciela, kluczowym jest zweryfikowanie okresu ubezpieczenia.

Warto nadmienić, że ubezpieczyciele obejmują okresem ubezpieczenia czas poprzedzający zawarcie umowy, jak również zawierają klauzule lub warunki obejmujące ochroną ubezpieczeniową dodatkowy okres czasu – w ramach którego zgłoszenie roszczenia jest objęte dodatkowymi wyłączeniami. Tak skonstruowany okres ubezpieczenia dla określonych rodzajów działalności gospodarczej lub przedmiotu ubezpieczenia – jakim są inwestycje budowlane – może być korzystny dla stron umowy oraz osób uprawnionych formą ochrony ubezpieczeniowej. Jakkolwiek jej zakres będzie uzależniony od kilku dodatkowych, wymienionych powyżej warunków, które mogą być odmiennie określone przez poszczególnych ubezpieczycieli.

Na dodatkową uwagę zasługuje również dokonywanie zmian – w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej – poszczególnych triggerów, co będzie kształtowało zakres ochrony ubezpieczeniowej. Przykładowo, zastosowanie w kolejnych umowach ubezpieczenia zastosowanie triggera act commited a następnie triggera claims made – może wzmocnić ochronę ubezpieczonego. Zdarzenie, które nastąpiło w czasie obowiązywania pierwszej polisy i zostanie nią objęte może zostać następnie zgłoszone jako roszczenie na podstawie drugiej polisy (w okresie obowiązywania polisy roszczenie zostanie zgłoszone). Oczywiście warunkiem jest postanowienie nie wykluczające odpowiedzialności na podstawie obu polis. Sytuacja odwrotna do przedstawionej powyżej, tj. zawarcie w pierwszej kolejności umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z triggerem claims made a następnie triggerem act commited lub podobnym do niego triggerem – może w zdecydowany sposób ograniczyć ochronę lub ją wręcz wykluczyć – co może mieć miejsce w przypadku, gdy zdarzenie powodujące szkodę nastąpi przed zawarciem drugiej polisy a nie będzie już możliwości zgłoszenia roszczenia na podstawie claims made. Rozwiązaniem, w takim przypadku, będzie zawarcie odpowiedniej klauzuli (odpowiedzialność ubezpieczyciela za zdarzenia, jeżeli ubezpieczony nie miał wiedzy o wynikłych z nich szkodach) – przy czym zakres ten będzie zależał od decyzji ubezpieczyciela.

Podsumowując, nie można w sposób jednoznaczny określić który z wyżej wskazanych triggerów jest najkorzystniejszy, gdyż zakres ich ochrony – zależny od warunków poszczególnego ubezpieczenia będzie różny a dodatkowo będzie uzależniony od przedmiotu ubezpieczenia, jego celu oraz rodzaju działalności gospodarczej związanej z umową ubezpieczenia. Nie można jednocześnie wykluczyć stosowania triggerów innych niż act commited przy ubezpieczaniu inwestycji budowlanych – przeciwnie – umożliwiają one poprzez swoją specyfikę osiągnięcie celu jaki, w danym przypadku będzie miał zostać zrealizowany umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.

***

Kontakt: 

Marta Dziewulska: m.dziewulska@dsk-kancelaria.pl