Projekt Nowej Ordynacji podatkowej – podstawowe założenia – gdzie się podziała zapowiedziana rewolucja?

Przyszedł czas na uporządkowanie i zmiany

Zgodnie z przedstawionym projektem oraz uzasadnieniem Nowej Ordynacji podatkowej, projektodawcy uporządkowali dotychczasowe unormowania Ordynacji podatkowej, dodali nowe instytucje prawnopodatkowe oraz przebudowali część starych instytucji prawnopodatkowych. Zapowiedziane zostały rewolucyjne zmiany, ale czy zapowiedziana rewolucja nie jest jednak ewolucją?

Nowe instytucje prawnopodatkowe w Nowej Ordynacji podatkowej

Zasady ogólne prawa podatkowego

Wprowadzony zostanie katalog zasad ogólnych prawa podatkowego, które do tej pory tylko częściowo zostały uregulowane w Ordynacji podatkowej. Projektowany katalog zasad nie będzie jednak miał charakteru zamkniętego i będzie mógł zostać rozszerzony o nowe zasady wypracowane np. w orzecznictwie.

Do rangi normatywnej zostaną podniesione takie zasady jak:

• zasada ugodowego załatwiania spraw,
• zasada wyważania interesu podatnika i interesu publicznego,
• zasada pragmatyzmu,
• zasada proporcjonalności i współdziałania podatnika z organami podatkowymi.

Prawa i obowiązki podatników

Normatywne ujęcie praw i obowiązków podatników ma na celu – zgodnie z zamiarem prawodawcy – zapewnienie ochrony wskazanych praw podatników. Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy, nienormatywne karty i deklaracje nie spełniły swojej roli w praktyce.

Informacje i wsparcie dla podatnika

Zdaniem normodawcy, wprowadzane przepisy mają na celu sprecyzowanie prawa podatnika (zainteresowanego) do uzyskania informacji oraz wsparcia w samodzielnym, prawidłowym i dobrowolnym wykonywaniu jego obowiązków i praw.

Reprezentacja w postępowaniu podatkowym

W projekcie Nowej Ordynacji podatkowej zostało przyjęte, że zdolność do działania w procedurach podatkowych mają jedynie osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych w rozumieniu prawa cywilnego. W innym przypadku, osoby muszą działać przez swojego przedstawiciela. W przypadku jednostek organizacyjnych, w ich imieniu działają ich uprawnione do reprezentacji organy.

Przywrócenie terminu materialnoprawnego

Kolejną nowością jest wprowadzenie możliwości przywrócenia terminu materialnoprawnego, co do tej pory nie jest spotykane na gruncie żadnej procedury (ani cywilnej, ani karnej, czy też ogólnoadministracyjnej). Autorzy projektu uzasadniają taką zmianę faktem, że w prawie podatkowym uchybienie terminu materialnoprawnego ma bardzo daleko idące skutki, które nie są adekwatne do stopnia zawinienia podatnika.

Umorzenie podatku

Obecnie podatnicy mogą umorzyć jedynie zaległość podatkową, a nie zobowiązanie podatkowe. Wprowadzana zmiana zapewnia możliwość skorzystania przez podatników z takiego umorzenia przed upłynięciem terminu płatności podatku.

Możliwość skorygowania deklaracji podatkowej przed zakończeniem postępowania

Możliwość skorygowania deklaracji podatkowej przed zakończeniem postępowania nie będzie zasadą w Nowej Ordynacji podatkowej, ale szerokim wyjątkiem od zakazu takiej korekty. Możliwość złożenia korekty będzie się aktualizowała aż do upływu terminu wyznaczonego przez organ podatkowy do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Organ podatkowy będzie miał pamiętać o odpowiednim pouczeniu podatnika o istnieniu takiej możliwości.

Umowy podatkowe i mediacja

Umowy podatkowe i mediacja są niewładczymi sposobami załatwiania spraw podatkowych. Do tej pory taka forma załatwiania spraw podatkowych nie była akceptowalna, ale normodawca postanowił skorzystać z bogatego doświadczenia naszych sąsiadów. Warto jednak nadmienić, że nie zawsze możliwe będzie zawarcie umowy czy mediacji, bowiem przedmiotem umowy nie będzie wysokość podatku.

Środki zwalczania przewlekłości postępowania

Obecnie podatnikowi przysługuje ponaglenie, ale na niezałatwienie sprawy w terminie, czyli na bezczynność organu. W Nowej Ordynacji podatkowej przewlekłość postępowania jest również podstawą do złożenia ponaglenia do organu wyższego stopnia. Stwierdzenie przewlekłości lub bezczynności zobowiązuje organ do wyznaczenia ostatecznego terminu sprawy.

Postępowanie uproszczone i dotyczące bagatelnych kwot podatku

Postępowanie uproszczone będzie mogło być prowadzone kiedy nie będzie potrzeby przeprowadzenia postępowania dowodowego lub kwota podatku nie przekracza 5000 zł, a podatnik wyrazi na to zgodę. W takiej sytuacji organ od razu będzie wydawać decyzję bez uzasadnienia. Takie uproszczone procedury mają trwać nie dłużej niż 14 dni.

Zawieszenie postępowania z uwagi na sprawę „reprezentatywną”

Na wniosek strony lub z urzędu, organ podatkowy może zawiesić postępowanie, kiedy toczy się inne postępowanie, a stan faktyczny lub problem prawny tych spraw jest podobny.

Rezygnacja z odwołania od decyzji

Wprowadza się możliwość rezygnacji przez podatnika z prawa do odwołania od decyzji podatkowej. Prawo to realizowane jest wyłącznie z inicjatywy podatnika. Podatnik będzie mógł zrezygnować z odwołania na rzecz skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli:

• nie podnosi zarzutów naruszenia przepisów postępowanie,
• nie kwestionuje faktów wykazanych w postępowaniu dowodowym.

Zakaz orzekania na niekorzyść podatnika przez organ I instancji

Zgodnie z projektowanymi regulacjami, organ podatkowy po uchyleniu decyzji i zwróceniu mu sprawy do ponownego rozpatrzenia, nie będzie mógł wydać decyzji na niekorzyść strony. Taka zasada nie będzie obowiązywała w przypadku kiedy uchylona decyzja zawierała wady, które skutkują stwierdzeniem nieważności decyzji lub wznowieniem postępowania.

Urzędowe informacje o istotnych zmianach przepisów podatkowych

Minister Finansów zobowiązany będzie do wydawania z urzędu informacji o zmianach w przepisach prawa podatkowego oraz o konsekwencjach wprowadzenia takich zmian, czyli jak one rzutują na prawa i obowiązki podatników. Informacje te będą publikowane w BIP. Zobowiązani, którzy zastosują się do takich informacji nie będą ponosili negatywnych konsekwencji w przypadku zmiany stanowiska MF albo jego nieuwzględnienia w postępowaniu podatkowym.

Procedura konsultacyjna

Podatnicy będą mogli wnioskować do organu podatkowego o wydanie decyzji w sprawie skutków podatkowych transakcji, których byli stroną lub uczestnikiem. W decyzji organ podatkowy będzie mógł określić prawidłową kwotę podatku do zapłaty. W ramach tej procedury organ podatkowy przeprowadza postępowanie dowodowe – analizuje dokumentację przedstawioną przez podatnika. Inaczej można nazwać procedurę konsultacyjną kontrolą na zamówienie.

Umowa o współdziałanie

Umowa o współdziałanie, z założenia oparta ma być na całkowitej transparentności działań podatnika, który informuje organ podatkowy o wszelkich istotnych i kontrowersyjnych kwestiach, mających wpływ na wysokość płaconych przez niego podatków. Taka procedura będzie mogła być wdrożona jedynie na wniosek podatnika o istotnym znaczeniu gospodarczym.

Ustalanie wartości rzeczy lub praw

Wprowadza się jednolite zasady wyceny rzeczy lub praw, wspólne dla wszystkich podatków. Niemniej jednak przewidziane będą wyjątki od takiej zasady.

Procedura odtworzenia akt sprawy

Procedura odtwarzania akt sprawy będzie zawierała postępowanie uwzględniające fakt prowadzenia akt w formie elektronicznej i papierowej.

Zmienione instytucje prawnopodatkowe w Nowej Ordynacji podatkowej

Nowe definicje

Wprowadzono nowe definicje do zakresu pojęciowego Nowej Ordynacji podatkowej. Wprowadzono np. pojęcie zobowiązanego, osoby trzeciej i następców prawnych, czy również decyzji wymiarowej.

Wyłączenie pracownika i organu podatkowego

Zaproponowano przebudowanie kryteriów wyłączenia pracownika lub organu podatkowego w celu zapewnienia odpowiedniej bezstronności organu w toku postępowania. Kryteria mają być odzwierciedleniem kryteriów przyjętych w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Środki komunikacji elektronicznej

Podstawowe zasady komunikacji elektronicznej w procedurach podatkowych ujęto w odrębnym rozdziale Nowej Ordynacji podatkowej. Uporządkowano reguły wykorzystywania narzędzi komunikacji elektronicznych. Zasadą będzie posługiwanie się komunikacją elektroniczną, a jedynie na wniosek podatnik w drodze papierowej. Przedsiębiorcy będą musieli komunikować się drogą elektroniczną z organami podatkowymi (z wyłączeniem przedsiębiorców ryczałtowych i opodatkowanych w formie karty podatkowej).

Deklaracje podatkowe

Uporządkowano rozproszone po dotychczasowej Ordynacji podatkowej regulacje dotyczące składania i korygowania deklaracji podatkowych.

Decyzje cząstkowe

Decyzje cząstkowe będą wydawane na gruncie Nowej Ordynacji podatkowej w sytuacji, kiedy będą one dotyczyły jedynie części zobowiązania podatkowego, wskazanej przez podatnika we wniosku o stwierdzenie nadpłaty lub wynikającej z wniosku o przeprowadzenie procedury konsultacyjnej.

Rozszerzenie możliwości płacenia podatku przez podmioty inne niż zobowiązany

Zgodnie z proponowanymi regulacjami za podatnika inna osoba będzie mogła zapłacić nie tylko podatek, ale również zaległość podatkową, odsetki za zwłokę, czy też koszty postępowania podatkowego oraz koszty upomnienia.

Nadpłata

Zaprojektowano regułę, zgodnie z którą nadpłata jest zaliczana lub zwracana bez wydawania decyzji w każdym przypadku, gdy nie budzi to wątpliwości organu podatkowego. Decyzja będzie się pojawiała wtedy, gdy organ nie zgadza się z kwotą nadpłaty wyliczoną przez podatnika.

Przedawnienie zobowiązań podatkowych

Nowa konstrukcja przedawnienia wiąże się z założeniem, że zasady przedawnienia zobowiązań podatkowych powinny być jednolite niezależnie od sposobu ich powstania. W związku z tym proponuje się wprowadzenie terminu przedawnienia wymiaru podatku i terminu przedawnienia poboru podatku.

Wykonywanie zobowiązań solidarnych

Zaproponowano szereg przepisów dotyczących wykonywania zobowiązań solidarnych. W sytuacji:

– wyłączenia z opodatkowania,

– zwolnienia z obowiązku zapłaty podatku,

– przedawnienia wymiaru podatku lub poboru podatkowy, oraz

– zaniechania poboru podatku względem jednego z odpowiedzialnych solidarnie,

– świadczenie podatkowe ulegać będzie pomniejszeniu w zakresie przypadającym na tego zobowiązanego i ciąży włącznie na pozostałych zobowiązanych.

Podobnie wygląda to przy zastosowaniu ulgi w spłacie, która polega na umorzeniu wobec jednego z zobowiązanych solidarnie. W takim przypadku zobowiązanie podatkowe wygasa w zakresie nie wyższym niż przypadający na tego zobowiązanego, a świadczenie podatkowe ulega pomniejszeniu o umorzoną kwotę.

Uporządkowanie kar porządkowych

Na nowo uregulowane zostały zasady nakładania kar porządkowych na uczestników postępowania podatkowego. Wprowadzono przede wszystkim kryteria miarkowania kar, sprecyzowano za co może być nakładana taka kara, a także zmiano uległy terminy.

Długość terminów

W Nowej Ordynacji podatkowej zmianie uległy także terminy na dokonanie określonych czynności. Wydłużono termin na złożenie zażalenia do 14 dni, a do złożenia odwołania do 30 dni.

Interpretacje przepisów prawa podatkowego

W Nowej Ordynacji podatkowej scentralizowano proces wydawania interpretacji indywidualnych. Także i w przypadku podatków pobieranych przez jednostki samorządu terytorialnego, właściwym do wydawania interpretacji będzie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Natomiast w zakresie interpretacji ogólnych, prawodawca nałożył nacisk na skoordynowanie tych interpretacji z orzecznictwem sądów administracyjnych poprzez możliwość wystąpienia z pytaniami prawnymi do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Podsumowanie

Z przedstawionego projektu Nowej Ordynacji podatkowej wynika, że zostanie wprowadzonych sporo zmian. Nasze postępowania podatkowe nie zmienią się jednak drastycznie. Wprowadzone zostaną nowe instytucje prawnopodatkowe i poprawione już te istniejące, ale czy wywróci to do góry nogami życie podatników, to pewnie zobaczymy w praktyce. Na ten moment nie mamy jeszcze ostatecznej wersji Nowej Ordynacji podatkowej, która miałaby wejść w życie. Szczegółowo przedstawimy i przeanalizujemy powyższe zmiany wprowadzane Nową Ordynacją podatkową w kolejnych naszych artykułach, które ukażą się niebawem na naszej stronie.