W Sejmie przyjęto projekt zmiany kodeksu postępowania cywilnego, który przewiduje wprowadzenie do procesu cywilnego przepisów dotyczących organizacji i toku postępowania. Ich dodanie do kodeksu ma się przyczynić przede wszystkim do sprawniejszego i efektywniejszego rozpoznawania spraw. Szczególnie istotne znaczenie dla dalszego przebiegu sprawy sądowej ma mieć posiedzenie przygotowawcze.
Organizacja postępowania
Zgodnie z planowanymi zmianami, wraz z doręczeniem stronom pism (pozwanemu odpisu pozwu, a powodowi zarządzenia o doręczeniu pozwu), przewodniczący będzie zobligowany m.in pouczyć strony o obowiązku udziału w posiedzeniu przygotowawczym i przedstawienia wszystkich twierdzeń i dowodów na tym posiedzeniu. Dodatkowo konieczne będzie pouczenie stron o skutkach braku uczestnictwa ww. posiedzeniu, w szczególności możliwości wydania przez sąd wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym, obciążenia kosztami postępowania, a także możliwości umorzenia postępowania oraz pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów.
Posiedzenie przygotowawcze
Po złożeniu odpowiedzi na pozew przewodniczący wyznaczy posiedzenie przygotowawcze i wezwie na nie strony. Termin pierwszego posiedzenia przygotowawczego nie powinien przypadać nie później niż dwa miesiące po dniu złożenia odpowiedzi na pozew albo ostatniego pisma przygotowawczego, a jeśli ich nie złożono- nie później niż dwa miesiące po upływie terminu do złożenia tych pism. Przewodniczący będzie mógł nadać sprawie inny właściwy bieg, jeśli po wstępnej analizie okoliczności sprawy uzna, że wyznaczenie i przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy. W toku posiedzenia strony sprecyzują swoje roszczenia i zarzuty, a sędzia będzie miał za zadanie określić przedmiot sporu w kategoriach prawnych.
Do udziału w posiedzeniu przygotowawczym obowiązane będą strony i ich pełnomocnicy. Strona będzie mogła zostać zwolniona od obowiązku stawienia się na posiedzenie, jeśli okoliczności sprawy wskazują, iż udział jej pełnomocnika będzie wystarczający. Natomiast przed rozpoczęciem posiedzenia dopuszczalne będzie złożenie przez powoda wniosku o przeprowadzenie posiedzenia bez jego udziału. Wówczas niestawiennictwo powoda lub jego pełnomocnika nie będzie skutkowało umorzeniem postępowania, plan rozprawy zostanie sporządzony bez udziału powoda i będzie dla niego wiążący w toku postępowania.
W sytuacji, gdy powód bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie przygotowawcze, sąd umorzy postępowanie i orzeknie o kosztach jak przy cofnięciu pozwu, jeśli biorący udział w posiedzeniu pozwany nie wyrazi swojego sprzeciwu wobec takiego rozstrzygnięcia. Powód będzie mógł w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu postanowienia o umorzeniu postępowania usprawiedliwić swoją nieobecność, co będzie skutkowało uchyleniem postanowienia i nadaniem sprawie właściwego biegu.
W przypadku niestawiennictwa pozwanego, plan rozprawy sporządzony zostanie bez jego udziału, a ustalenia planu będą dla niego wiążące.
Plan rozprawy
Posiedzenie przygotowawcze służyć ma przede wszystkim rozwiązaniu sporu bez konieczności prowadzenia dalszych posiedzeń, w szczególności rozprawy. Z przebiegu posiedzenia przygotowawczego zostanie sporządzony protokół. Nie zamieszcza się w nim oświadczeń stron złożonych w ramach prób ugodowego rozwiązania sporu.
Jeżeli jednak posiedzenie przygotowawcze nie doprowadzi do rozwiązania sporu, jako załącznik do protokołu sporządzony zostanie plan rozprawy, zgodnie z którym toczyć się będzie dalsze postępowanie w sprawie. Plan ten zawierać ma rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosków dowodowych, zastępując tym samym postanowienia dowodowe. Nadto może zawierać określenie przedmiotów żądań stron, zarzuty, ustalenie, które fakty i oceny prawne pozostają między stronami sporne, terminy posiedzeń i innych czynności w sprawie, kolejność i termin przeprowadzenia dowodów oraz roztrząsania wyników postępowania dowodowego, termin zamknięcia rozprawy lub ogłoszenia wyroku, rozstrzygnięcia innych zagadnień, o ile są niezbędne do prowadzenia postępowania. Plan rozprawy podpisywany będzie przez strony i zatwierdzany przez przewodniczącego. Doręczenie stronie planu rozprawy będzie zastępowało zawiadomienie o terminach posiedzeń i innych czynnościach objętych planem.
Jeżeli zostanie wyznaczone posiedzenie przygotowawcze, strona będzie mogła przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków do chwili zatwierdzenia planu rozprawy. Pominięciu będą podlegały twierdzenia i dowody zgłoszone już po zatwierdzeniu planu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo potrzeba ich powołania wynikła później.
Idea zmian
Posiedzenie przygotowawcze ma się toczyć zgodnie z regulacjami dotyczącymi posiedzenia niejawnego. Wszelkie zasady procesowe powinny być zachowane, ale samo posiedzenie nie ma być tak sformalizowane (rekomenduje się, by odbywało się poza salą rozpraw). W toku posiedzenia przygotowawczego Strony nie tylko poznają stanowiska przeciwnika, ale także zostaną poinstruowane co do oceny prawnej stanu faktycznego oraz możliwych sposobów rozwiązania sporu. Intencją ustawodawcy jest, aby sędzia pełnił rolę mediatora i nakłaniał strony do polubownego zakończenia sprawy, przedstawiając motywy ewentualnego rozstrzygnięcia sprawy. Osiągnięcie zakładanego celu, tj. kompromisowego rozstrzygnięcia sporu czy też zaplanowania toku rozpoznania sprawy przed sądem – będzie możliwe tylko przy aktywnym udziale stron. Planowanie ma z kolei skutkować efektywniejszym prowadzeniem postępowania przed sądem i wyeliminowaniem przewlekłości.
