Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach Kodeksu pracy. Odpowiedzialność materialna pracownika powstaje w chwili wyrządzenia szkody w majątku pracodawcy i jest niezależna od odpowiedzialności porządkowej, karno-administracyjnej czy karnej.

Na gruncie przepisów Kodeksu pracy wyróżniamy dwa rodzaje odpowiedzialności, tj. odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy i odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi.

WARUNKI POWSTANIA ODPOWIEDZIALNOŚCI

Aby przypisać odpowiedzialność materialną pracownikowi muszą zostać spełnione następujące warunki:

  • powstanie szkody w majątku pracodawcy,
  • niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych,
  • wina pracownika,
  • związek przyczynowy pomiędzy działaniem pracownika a niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków pracowniczych.

ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA WYRZĄDZONĄ SZKODĘ

Pracownik odpowiada w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynika szkoda. Co więcej, to na pracodawcy ciąży obowiązek wykazania okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz powstałej szkody.

DOCHODZENIE ODSZKODOWANIA OD PRACOWNIKA

Pracodawca ma kilka możliwości dochodzenia odszkodowania. Najkorzystniejszym rozwiązaniem dla obu stron jest zawarcie ugody. Pracodawca może zaproponować również potrącenie z wynagrodzenia za pracę, ale na to pracownik musi wyrazić pisemną zgodę. Pracodawca nie może samowolnie dokonać potrącenia. W sytuacji, gdy strony nie mogą się porozumieć wtedy pozostaje droga sądowa.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ UMYŚLNIE

Szkoda wyrządzona pracodawcy w sposób umyślny podlega naprawieniu w pełnej wysokości. W przypadku winy nieumyślnej uwzględnieniu podlega tylko szkoda rzeczywista a wysokość odszkodowania nie może przewyższać trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 12 maja 2015 r.1 wskazał, że „wina umyślna istnieje wówczas, gdy pracownik, naruszając obowiązki, bądź chce wyrządzić szkodę w mieniu pracodawcy (zamiar bezpośredni), bądź przewiduje możliwość spowodowania szkody i godzi się na to (zamiar ewentualny). O działaniu umyślnym można mówić wówczas, gdy wyrządzenie szkody jest objęte zamiarem pracownika, bezpośrednim lub ewentualnym”.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA ZA MIENIE POWIERZONE

Zgodnie z art. 124 Kodeksu pracy pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się: pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, lub narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2010 r.2 odpowiedzialność materialna za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się jest odrębnym reżimem odpowiedzialności materialnej pracowników. Przy tego rodzaju okolicznościach – zgodnie z domniemaniem winy pracownika – pracodawca ma obowiązek udowodnić jedynie rozmiary powstałej szkody, tj. wykazać rzeczywiste i przyszłe straty. Z uwagi na szczególne okoliczności odszkodowanie może zostać obniżone. Pracodawca w celu lepszego zabezpieczenia swoich dóbr ma może sporządzić umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej. Umowa to musi być zawarta pomiędzy wszystkimi współodpowiedzialnymi pracownikami a pracodawcą pod rygorem nieważności.

1 sygn. III APa 21/14)

2 sygn. akt II PK 307/09