88. Czy majątek wniesiony do fundacji rodzinnej podlega dziedziczeniu w razie śmierci fundatora?

Jednym z celów fundacji rodzinnej jest ochrona majątku przed rozdrobnieniem w wyniku spadkobrania. Za pomocą tej instytucji prawnej możliwe staje się przekazanie majątku członkom rodziny w taki sposób, aby tylko beneficjenci mogli korzystać z majątku przekazanego przez fundatora fundacji na zasadach określonych w jej statucie.

Majątek fundacji rodzinnej przechodzi na następców prawnych w sposób zaplanowany przez fundatora (jest wyłączony z dziedziczenia na zasadach ogólnych), a osoby uprawnione do dziedziczenia po fundatorze nie uwzględnione w kręgu osób uprawnionych do przejęcia majątku fundacji rodzinnej, mają prawo do zachowku z majątku fundacji rodzinnej.

89. Czy spadkobierca ustawowy fundatora może żądać zachowku od fundacji rodzinnej?

Spadkobierca ustawowy fundatora nie uwzględniony w kręgu osób uprawnionych do przejęcia majątku fundacji rodzinnej, w razie śmierci fundatora może żądać zachowku od fundacji rodzinnej (z zastrzeżeniem – patrz dalej).

Przy obliczaniu zachowku konieczne jest doliczenie do spadku także funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przez spadkodawcę – w przypadku gdy fundacja ta nie jest ustanowiona w testamencie – oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, jednak w wysokości nie wyższej niż fundusz założycielski fundacji rodzinnej wniesiony przez spadkodawcę.

Ograniczenie wysokości odpowiedzialności w efekcie otrzymania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej wynika z faktu, że fundacja rodzinna może posiadać majątek pochodzący od fundatora (fundusz założycielski), z zysków generowanych przez ten majątek na skutek własnej działalności (nieuwzględniane przy obliczaniu zachowku) oraz ze spadków, zapisów windykacyjnych, zapisów zwykłych i darowizn przekazanych przez fundatora albo inne osoby (do których stosuje się dotychczasowe zasady obliczania zachowku).

Majątek fundacji rodzinnej uwzględniany przy obliczaniu zachowku powinien pochodzić wyłącznie od spadkodawcy. W przeciwnym przypadku przy zachowku doliczano by także majątek, który nie był wcześniej własnością spadkodawcy, a osoby uprawnione otrzymywałyby majątek większy niż w przypadku, gdyby fundacji rodzinnej nie założono.

Dla zachowania spójności z obecnymi regulacjami dotyczącymi zachowku w zakresie uwzględniania spadku, darowizn i zapisów windykacyjnych, mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej powinno być doliczane tylko wtedy, gdy jest powiązane ze spadkodawcą, po którym ustala się zachowek.

90. W jakich przypadkach fundusz założycielski fundacji rodzinnej nie będzie zaliczany do spadku przy obliczaniu zachowku?

Przy obliczaniu zachowku nie będzie doliczany do spadku fundusz założycielski fundacji rodzinnej wniesiony przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku (chyba że fundacja rodzinna jest spadkobiercą), ani mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej otrzymane przez osoby niebędące spadkobiercami albo uprawnionymi w tym samym okresie.

Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie będzie doliczany do spadku fundusz założycielski fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, jeśli ich przekazanie nastąpiło w czasie, kiedy spadkodawca nie miał zstępnych, z wyjątkiem sytuacji, gdy przekazanie nastąpiło na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego.

Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie będzie doliczany do spadku fundusz założycielski fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, przekazane przed zawarciem małżeństwa ze spadkodawcą.

91. Czy beneficjent jest uprawniony do otrzymania zachowku?

Świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przekazane na rzecz uprawnionego do zachowku będzie zaliczane na należny mu zachowek.

Jeżeli uprawnionym do zachowku będzie dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji przekazane na rzecz jego wstępnego.

92. Czy świadczenia wypłacane przez fundację rodzinną w związku z obowiązkiem alimentacyjnym fundatora są zaliczane na poczet zachowku dla osoby uprawnionej?

Z uwagi na to, że fundacja rodzinna może spełniać za fundatora obowiązki alimentacyjne, zstępnemu spadkodawcy zaliczane będą na zachowek koszty zrealizowanego przez fundację rodzinną obowiązku alimentacyjnego ciążącego na spadkodawcy, o ile koszty te przekroczą przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.

93. Czy osoby, które otrzymały mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, odpowiadają za zachowek wobec osoby uprawnionej do jego otrzymania?

Fundacja rodzinna i osoba, która otrzymała mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, jeśli nie jest spadkobiercą ani zapisobiercą windykacyjnym, odpowiada za zachowek w takiej samej kolejności jak obdarowany przez spadkodawcę. Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wzbogacenia będącego skutkiem pokrycia funduszu założycielskiego przez spadkodawcę albo skutkiem otrzymania mienia po rozwiązaniu fundacji rodzinnej.

Gdy osoba, która otrzymała mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej sama będzie uprawniona do zachowku, ponosi ona odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jej własny zachowek.

Osoba, która otrzymała mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, będzie mogła zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie tego mienia.

94. Czy roszczenie przeciwko fundacji rodzinnej oraz członkom fundacji o wypłatę zachowku może ulec przedawnieniu?

Roszczenie przeciwko fundacji rodzinnej obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego funduszu założycielskiego i przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przedawni się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku (od dnia śmierci fundatora).

95. W jaki sposób ustalana będzie wartość funduszu założycielskiego i mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej na potrzeby ustalenia wartości zachowku?

Wartość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej i mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej będzie obliczana według stanu z chwili ich przekazania, a według cen z chwili ustalania zachowku, podobnie jak wartość darowizny i zapisu windykacyjnego.

W przypadku mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, w pierwszej kolejności oblicza się wartość funduszu założycielskiego i wartość mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, a następnie porównuje się obie wartości.

Celem przepisów jest takie ustalenie wartości funduszu założycielskiego i mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, aby uwzględniano stan funduszu i mienia na chwilę ich wydania – fundacji albo osobie uprawnionej, do których będą kierowane roszczenia z tytułu zachowku.