Opodatkowanie świadczeń wypłacanych na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej

Przychody fundacji rodzinnej co do zasady nie podlegają opodatkowaniu. Podatek naliczany jest w momencie wypłaty świadczeń beneficjentom fundacji. Wysokość podatku uzależniona jest od relacji beneficjenta z fundatorem (tzw. grupy podatkowej). Sytuacja, w której fundację rodzinną ustanawia dwóch fundatorów, których łączy związek małżeński (ale też np. rodzic z dzieckiem czy rodzeństwo), generuje wiele wątpliwości w zakresie opodatkowania poszczególnych beneficjentów.

Do niedawna KIS prezentowała w interpretacjach indywidualnych dotyczących PIT w zakresie fundacji rodzinnych stanowisko, zgodnie z którym w przypadku fundacji, w której to małżonkowie oboje są jej fundatorami, na gruncie przepisów ustawy o fundacji rodzinnej nie są oni rodziną (pisaliśmy o tym TUTAJ).  

Takie traktowanie przepisów przez organy odbiło się szerokim echem w prasie biznesowej. Jedną z rodzin, która otwarcie mówiła o założeniu fundacji rodzinnej wspólnie z małżonkiem była rodzina Kwiatkiewiczów, którzy stoją za wybudowaniem poznańskiej marki biżuterii Yes (wraz z rodziną Madelskich). Na przykładzie tego typu biznesów rodzinnych w sposób najbardziej jaskrawy widać negatywny skutek takiego rozumienia tych przepisów. Wniesienie wspólnego biznesu małżonków do fundacji rodzinnej, nie powinno wiązać się z jakimikolwiek negatywnymi konsekwencjami podatkowymi dla członków ich rodziny. Wręcz przeciwnie, z uwagi na zabezpieczenie sukcesji takiego majątku zabezpieczającej przed jego rozdrobnieniem, przepisy w naszej ocenie powinny oferować dodatkowe preferencje podatkowe.    

W ostatnim czasie to absurdalne stanowisko uległo istotnej zmianie. Jednak, aby w pełni zrozumieć jakie różnice na poziomie podatku dochodowego spowoduje ustanowienie fundacji w konkretnym modelu, warto sięgnąć głębiej. 

1. Fundacja rodzinna ustanowiona przez jednego Fundatora

Kiedy  fundację rodzinną zakłada jeden fundator kwestia opodatkowania wypłacanych świadczeń beneficjentom jest stosunkowo prosta. W przykładowej fundacji rodzinnej do grona beneficjentów należy sam fundator, żona fundatora, rodzice fundatora oraz jego teściowie.

    

Zgodnie z przepisami prawa podatkowego i opisanym przykładem struktury fundacji rodzinnej fundator, żona fundatora i rodzice fundatora podlegają zwolnieniu od PIT.

W przypadku rodziców żony fundatora obowiązek podatkowy będzie kształtował się inaczej. Tutaj ustalić należy do jakiej grupy podatkowej według ustawy o podatku od spadków i darowizn zaliczają się teściowie. 

Na gruncie podatku dochodowym od osób fizycznych świadczenia wypłacone przez fundację rodzinną na rzecz beneficjentów, którymi są rodzice żony fundatora będą opodatkowane stawką 10 % PIT. Płatnikiem jest fundacja rodzinna.

W związku z powyższym, fundacja rodzinna będzie zobowiązana do zapłaty CIT w wysokości 15% wszystkich wypłaconych świadczeń na rzecz beneficjentów. 

Fundator, jego żona i rodzice jako beneficjenci fundacji rodzinnej są zwolnieni z PIT. Teściowie fundatora jako beneficjenci będą musieli zapłacić PIT w wysokości 10% od wartości otrzymanego świadczenia. 

Rozwód fundatora z żoną – beneficjentem fundacji

Podstawowym celem fundacji rodzinnej jest gromadzenie i zarządzanie mieniem rodzinnym w interesie beneficjentów oraz spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. Mienie wniesione do fundacji przez fundatora na pokrycie funduszu założycielskiego nie podlega zwrotowi. Osobisty stosunek między fundatorem a beneficjentami ustala się na moment wypłaty świadczeń. 

W przypadku rozwodu fundatora z żoną – beneficjentem fundacji – ustalenie podatku od wypłaty świadczenia na jej rzecz staje się problematyczne. Na skutek rozwodu ustaje relacja między małżonkami, która stanowi podstawę do zwolnienia z PIT. Żona fundatora po rozwodzie należeć będzie do trzeciej grupy podatkowej.

W związku z powyższym, wypłata świadczenia z fundacji rodzinnej na rzecz byłej żony fundatora będzie opodatkowana PIT ze stawką 15%.

Jeśli chodzi o rodziców byłej żony fundatora to zgodnie ze stanowiskiem Krajowej Informacji Skarbowej grupa podatkowa się nie zmienia. Teściowie niezmiennie będą należeć do pierwszej grupy podatkowej względem fundatora. W związku z tym teściowie będą podlegali obowiązkowi podatkowemu od wypłaconego im świadczenia z fundacji rodzinnej ze stawką 10%, ponieważ rozwód nie znosi powinowactwa między fundatorem a rodzicami byłego małżonka. 

2. Fundacja rodzinna ustanowiona przez małżeństwo Fundatorów

Fundacja rodzinna ma służyć przede wszystkim do zarządzania majątkiem rodzinnym. W naszym kolejnym przypadku fundację rodzinną zakłada małżeństwo i zarówno mąż jak i żona są fundatorami. Ustanawiają jako beneficjentów samych siebie, swoich rodziców i rodzeństwo. Wartość mienia wniesionego przez obu fundatorów jest równa, czyli mienie fundacji rodzinnej zostało w połowie wniesione przez żonę i w połowie przez męża. 

Jeśli chodzi o podatek dochodowy od osób prawnych przy wypłacie świadczeń na rzecz beneficjentów, sytuacja jest tożsama niezależnie od ilości fundatorów. Fundacja rodzinna będzie zobowiązana do obliczenia i uiszczenia podatku w kwocie odpowiadającej 15% sumy wypłaconych świadczeń na rzecz wszystkich beneficjentów. 

Problem pojawia się przy sposobie obliczenia należnego podatku dochodowego od osób fizycznych, ponieważ jesteśmy w obowiązku obliczyć proporcję wniesionego do fundacji mienia w oparciu o sumę wartości składników mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przypadającego na tego fundatora lub fundację rodzinną do wartości sumy mienia wniesionego przez wszystkich fundatorów i fundację rodzinną. Przy czym mienie wniesione do fundacji rodzinnej w drodze darowizny albo spadku przez fundatora lub jego małżonka, zstępnych, wstępnych lub rodzeństwo ‒ uważa się za wniesione przez fundatora. Zakres zwolnienia z podatku będzie zależnym właśnie od tej proporcji. 

Interpretacja przepisów prawa podatkowego w kwestii opodatkowania świadczeń wypłacanych z tzw. małżeńskiej fundacji rodzinnej nie jest oczywista. Stanowisko Organów podatkowych również nie jest jeszcze utrwalone w tym zakresie. W ostatnim czasie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zmienił wydaną interpretację indywidualną na korzyść podatników. Jak zmiana interpretacji przepisów podatkowych wpłynie na opodatkowanie świadczeń wypłacanych z fundacji rodzinnej? 

A. Poprzednie stanowisko KIS

Odnosząc powyższe do opisanego przykładu, uwzględniając dotychczasowe stanowisko Organów podatkowych, świadczenia wypłacone na rzecz fundatorów jako beneficjentów nie byłyby całkowicie zwolnione z PIT. 

Interpretując przytoczone przepisy dosłownie, świadczenie wypłacone jednemu fundatorowi będzie zwolnione z opodatkowania w takiej części jaka odpowiada proporcji wartości wniesionego mienia przez tego fundatora do całości wniesionego mienia przez wszystkich fundatorów. 

Jeżeli fundatorami jest małżeństwo, które wniosło mienie o równej wartości do fundacji rodzinnej, przykładowo mąż (Fundator 1) włożył 50 000 zł i żona (Fundator 2) również wniosła 50 000 zł, to proporcja wynosi ½ . Świadczenie wypłacone z fundacji rodzinnej jednemu fundatorowi będzie w tym przypadku zwolnione z PIT w połowie. Od połowy wypłaconego świadczenia należny będzie podatek w wysokości 10 % wypłaconego świadczenia. 

Ta sama zasada dotyczy beneficjentów. Rodzicom Fundatora 1 przysługuje przez wzgląd na niego zwolnienie z PIT. W stosunku do Fundatora 2 są oni teściami, czyli wobec Fundatora 2 nie przysługuje im zwolnienie. Dlatego świadczenie wypłacone rodzicom Fundatora 1 będzie podlegało opodatkowaniu stawką 10% od połowy wypłaconej kwoty na ich rzecz. 

Rodzeństwo Fundatora 1 jest również zwolnione z PIT przez wzgląd na tego fundatora, ale wobec Fundatora 2 zalicza się do drugiej grupy podatkowej. Wobec tego, świadczenie wypłacone rodzeństwu Fundatora 1 będzie zwolnione z PIT w połowie. Od połowy wypłaconego świadczenia należny będzie podatek w wysokości 10%.


B. Nowe stanowisko

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacjach indywidualnych z dnia 25 czerwca 2024 r. nr 0112-KDIL2-1.4011.113.2024.3.JK oraz 0112-KDIL2-1.4011.114.2024.3.JK stwierdził, że:

Mając na uwadze powyższe przepisy należy stwierdzić, że podatnik będący fundatorem fundacji rodzinnej i jednocześnie osobą, którą łączy ją z innym fundatorem tej fundacji relacja, o której mowa w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (małżonek, wstępny, zstępny, pasierb, rodzeństwo, ojczym lub macocha), dla potrzeb zastosowania zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 157 w związku z ust. 49 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, może sumować proporcję wartości mienia, określoną w art. 27 ust. 4 ustawy o fundacji rodzinnej, wniesionego do fundacji rodzinnej przez siebie oraz przez tego innego fundatora.

Odnosząc to do ww. przykładu świadczenie wypłacone na rzecz Fundatora 1 i Fundatora 2 będzie podlegało zwolnieniu w całości. Fundatora 1 i Fundatora 2 w opisanym stanie faktycznym łączy związek małżeński, który stanowi przesłankę do zwolnienia z PIT. Przez wzgląd na tą relację proporcję wniesionego mienia przez każdego z fundatorów (dla celów podatkowych)  sumuje się.

Rozwód fundatorów

Jeżeli przy takiej strukturze fundacji rodzinnej fundatorzy rozwiodą się, to w świetle przepisów podatkowych byli małżonkowie stają się dla siebie obcy i tym samym, względem siebie, przechodzą do trzeciej grupy podatkowej. Świadczenie wypłacone na rzecz Fundatora 1 i Fundatora 2 będzie w połowie zwolnione z PIT. Od drugiej połowy tego świadczenia fundatorzy będą podlegali obowiązkowi podatkowemu ze stawką 15%. 

Przez pryzmat niezmienionej relacji między rodzicami i rodzeństwem danego fundatora z nim samym, w stosunku do połowy wypłaconego świadczenia wciąż przysługuje zwolnienie z PIT.  Rodzeństwo i rodzice byłego małżonka nadal będą należeć do pierwszej grupy podatkowej względem fundatora. 

W związku z powyższym, świadczenie wypłacone z fundacji rodzinnej na rzecz rodzeństwa i rodziców Fundatora 1 i Fundatora 2 będzie w połowie zwolnione z PIT i od wartości drugiej połowy tego świadczenia należny będzie podatek w wysokości 10%. 

3. Podsumowanie

Konstrukcja fundacji rodzinnej niesie za sobą wiele korzyści, m.in. zabezpiecza majątek rodziny, pomaga w planowaniu sukcesji firm rodzinnych, zabezpiecza interes beneficjentów, którzy często stanowią członków rodziny fundatorów. Mienie wniesione przez małżonków na pokrycie funduszu założycielskiego nierzadko stanowi ich majątek wspólny. 

Sytuacja, w której fundacja rodzinna zakładana przez małżonków jest mniej korzystna podatkowo od tej, w której tylko jeden z małżonków wstępuję w rolę fundatora zaburza ideę instytucji fundacji rodzinnych. 

Dzięki temu, że Organy podatkowe zmieniły sposób interpretacji przepisów prawa podatkowego w stosunku do małżeńskich fundacji rodzinnych, stały się one porównywalnie korzystne do fundacji rodzinnych z jednym fundatorem. 

***

W sprawach dotyczących Fundacji rodzinnych zapraszamy do kontaktu z Marcinem Palusińskim, doradcą podatkowym, dyrektorem DSK: m.palusinski@dsk-kancelaria.pl i Kingą Nowak, adwokatką, menedżerką DSK: k.nowak@dsk-kancelaria.pl.