DGP | Jak sprzedać spółkę IT? Trendy na rynku przejęć i fuzji w branży IT

Branża TMT, w tym szeroko pojęta branża IT, od lat pozostaje liderem pod względem liczby transakcji przejęć i fuzji na rynku polskim. W 2023 roku transakcje, których przedmiotem były spółki IT stanowiło 13,3 % ogółu wszystkich transakcji na polskim rynku, w 2024 już tylko 9,5%. Mimo to ilość transakcji w branży pozwala na wytypowanie pewnych tendencji i trendów wyróżniających procesy fuzji i przejęć.

Share deal jako dominujący model transakcji

Większość transakcji M&A w IT to transakcje typu share deal, co ma kluczowe znaczenie dla zastosowania pozostałych mechanizmów prawnych w umowach sprzedaży udziałów (SPA). W transakcjach typu share deal przedmiotem sprzedaży są udziały lub akcje przejmowanej spółki. Dlatego umowy SPA zazwyczaj zawierają rozbudowany katalog oświadczeń i zapewnień dotyczących samej spółki oraz specyficzne postanowienia dotyczące odpowiedzialności gwarancyjnej sprzedającego za prawdziwość oświadczeń i zapewnień.

Wyrok Sądu Najwyższego i odpowiedzialność sprzedającego

Gdyby takich postanowień zabrakło, odpowiedzialność sprzedającego ograniczałaby się zasadniczo jedynie do formalnej poprawności sprzedawanych udziałów lub akcji oraz ich ewentualnych wad prawnych. W tym aspekcie warto wspomnieć jednak wspomnieć o niedawnym wyroku Sądu Najwyższego z 6 listopada 2024 r. (sygn. II CSKP 167/23), którego treść w pewnym sensie otwiera możliwość zastosowania rękojmi w przypadku wad nie samych udziałów będących przedmiotem transakcji sprzedaży, a również kwestii związanych ze stanem przedsiębiorstwa w zakresie skorzystania z roszczenia do obniżenia ceny sprzedaży udziałów z powodu błędu nabywcy udziałów co do stanu finansowego spółki. Wyrok ten należy uznać jednak za wyjątek od ogólnie przyjętego standardu, nie zaś nowy standard. Ze względu na rozbieżne stanowiska doktryny prawa handlowego dotyczące skutków niezgodności oświadczeń i zapewnień ze stanem faktycznym, podkreśla się potrzebę precyzyjnego uregulowania w umowie transakcyjnej zasad odpowiedzialności sprzedającego. Najczęściej odpowiedzialność ta zostanie uregulowana jako odpowiedzialności gwarancyjna na zasadach art. 391 Kodeksu Cywilnego.

Ograniczenia odpowiedzialności w umowach SPA

Jednocześnie strony korzystając ze swobody umów mogą ograniczyć wprowadzoną do umowy odpowiedzialność gwarancyjną, zarówno czasowo jak i kwotowo. Zgodnie z ustaleniami   najczęściej stosowanymi ograniczeniami odpowiedzialności founderów po transakcji są limitowanie odpowiedzialności do wartości ceny (50%) oraz ograniczenia czasowe (50%), a w dalszej kolejności ograniczenie do rzeczywistej straty z wyłączeniem utraconych korzyści (43,8%). Inne mechanizmy, takie jak ograniczenia dotyczące procedury zgłaszania roszczeń (18,8%) oraz polisy W&I (12,5%), występują rzadziej, przy czym jedynie 12,5% transakcji nie przewiduje żadnych ograniczeń.

Modele płatności przy sprzedaży spółek IT

Specyfika przedmiotu transakcji, najczęściej spółek o modelu usługowym ma znaczący wpływ na trendy w zakresie postanowień dotyczących ceny sprzedaży. Zgodnie z Raportem „M&A w IT” opracowanym przez kancelarię DSK we współpracy z ITCORNER, najczęściej stosowanym modelem płatności przy transakcjach M&A w sektorze IT jest kombinacja gotówki i earn-out, która występuje w 62,5% przypadków. W dalszej kolejności, 100% ceny gotówką stosowane jest w 12,5% transakcji Completion accounts oraz inne formy płatności są stosowane rzadziej, występując w 6,3% przypadków każda.

Konsekwencje podatkowe modeli płatności

Warto zwrócić uwagę na różnice w opodatkowaniu przychodów sprzedającego w zależności od wybranego modelu rozliczenia ceny. W przypadku płatności odroczonych momentem powstania obowiązku podatkowego jest moment przeniesienia udziałów na nabywcę, natomiast w przypadku płatności earn-out obowiązek podatkowy materializuje się dopiero w momencie wymagalności roszczenia o zapłatę takiej płatności, czyli już po spełnieniu się warunku jej wypłaty. Model ten sprawdza się w przypadku spółek IT cechujących się znacznym poziomem niepewności co do przyszłych wyników oraz koncentracją wartości na kompetencjach i renomie założycieli. Trend ten świadczy o wysokim poziomie uzależnienia spółek IT od ich założycieli.

Gotowość transakcyjna polskich spółek IT

Niezależnie od tego sama liczba transakcji świadczy o gotowości transakcyjnej polskich spółek IT nie tylko ze względu na technologiczne aspekty ich funkcjonowania. Polskie IT odrobiło lekcje związane z przygotowaniem spółek do transakcji. Aby transakcja mogła dojść do skutku należy dążyć nie tylko do uniezależnienia spółek od założycieli, ale również o prawidłowe zabezpieczenie praw własności intelektualnej, klarowne rozliczenie ulg podatkowych czy zabezpieczenie potencjału intelektualnego spółki poprzez wprowadzenie odpowiednich programów motywacyjnych. Dodatkowo należy przygotować się mentalnie na przyjęcie odpowiedzialności za sprzedawaną wartość oraz odłożenie w czasie uzyskania pełnej płatności ceny, bo jak wskazują nasze badania jest to standardem. 

Artykuł „Jak sprzedać spółkę IT?” został opublikowany w Dzienniku Gazeta Prawa 4 marca 2025 roku