Korzystny dla podatników wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczący podatku od nieruchomości – „budynek nie może być budowlą”

ZMIANA INTERPRETACJI USTAWY O PODATKACH I OPŁATACH LOKALNYCH

Trybunał Konstytucyjny w dniu 13 grudnia 2017 roku (sygn. 48/15) wydał wyrok kwestionujący przyjętą w praktyce interpretację przepisu art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Dotychczas organy podatkowe i sądy administracyjne dokonywały kwalifikacji obiektów budowlanych jako budowli, pomimo możliwości ich kwalifikacji do kategorii budynków. Praktyka ta została uznana przez Trybunał za działanie naruszające konstytucyjną zasadę szczególnej określoności regulacji daninowych.

DEFINICJA BUDOWLI I BUDYNKU

Sprawa dotyczyła skargi w zakresie zasadności zakwalifikowania kontenerów komunikacyjnych, należących do Skarżącej, jako budowli w rozumieniu przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Wskazane w przepisach definicje ustawowe odwołują się do przepisów prawa budowlanego i stanowią, że budowlą jest obiekt budowlany, niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, natomiast budynkiem jest obiekt budowlany, który spełnia łącznie następujące przesłanki:

  • jest trwale związany z gruntem,
  • został wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych,
  • posiada fundamenty
  • posiada dach.

KWALIFIKACJA OBIEKTU BUDOWLANEGO

Mimo takiego brzmienia przepisów organy podatkowe i sądy administracyjne często uznawały obiekty budowlane, spełniające wszystkie cechy budynku, za budowle. Za zasadne uznawały dodatkowe, nieprzewidziane w ustawie kryteria, takie jak np. przeznaczenie obiektu, funkcje, wyposażenie oraz sposób i możliwości wykorzystania obiektu.

Kwalifikacja obiektu budowlanego ma istotny wpływ na ustalenie wysokości należnego podatku od nieruchomości. W przypadku budynku za podstawę opodatkowania przyjmuje się jego powierzchnię użytkową, natomiast w przypadku budowli – jej wartość. Opodatkowanie tego samego obiektu budowlanego jako budowli zamiast budynku może spowodować kilkukrotne zwiększenie należności podatkowej (w przypadku Skarżącej efektem było prawie 40-krotne zwielokrotnienie daniny publicznej). Skarżąca podniosła, że takie postępowanie sądów w nieuprawniony sposób ogranicza konstytucyjne prawo własności do środków pieniężnych poprzez nieuzasadnione zawyżenie zobowiązania podatkowego i stanowi naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego, zasady równości w kontekście powszechności opodatkowania oraz zasady szczególnej określoności regulacji daninowych.

WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO 

W wydanym wyroku TK częściowo przychylił się do stanowiska Skarżącej uznając, że wskazany przepis w zakresie, w jakim umożliwia uznanie za budowlę obiektu budowlanego, który spełnia kryteria bycia budynkiem, jest niezgodny z zasadą szczególnej określoności regulacji daninowych, wywodzoną z treści art. 84 w związku z art. 217 Konstytucji. Trybunał wskazał, że w prawie podatkowym, obowiązuje „szczególny standard wymaganej określoności regulacji ustawowej”, który wiąże się z zakazem stosowania wykładni per analogiam oraz zakazem wykładni rozszerzającej na niekorzyść podmiotów obowiązanych. Powyższe zakazy mają bezpośrednie uzasadnienie konstytucyjne, a niestosowanie się do nich przez organy publiczne prowadziłoby do pozbawienia konstytucyjnej zasady nullum tributum sine lege doniosłości i praktycznego znaczenia w zakresie kontroli konstytucyjności regulacji prawnopodatkowych.

Zdaniem Trybunału nie ulega wątpliwości, że na gruncie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, żaden budynek nie może być jednocześnie budowlą, a żadna budowla nie może być jednocześnie budynkiem, przy czym pierwszeństwo ma zawsze kwalifikacja danego obiektu jako budynku. Jeżeli zatem obiekt budowlany spełnia ustawowe przesłanki uznania go za budynek, nie może zostać nazwany za budowlę. Odmienna kwalifikacja takiego obiektu, powiązana z powołaniem się na pozaustawowe przesłanki, stanowi nieakceptowalną na gruncie polskiej kultury prawnej ingerencję w treść definicji legalnej”.

Omawiany wyrok wpisuje się w konsekwentną linię orzeczniczą Trybunału, dającą wyraz przekonaniu, że regulacja danin publicznych, dotykająca bezpośrednio sfery konstytucyjnych praw i wolności jednostki, powinna podlegać szczególnej staranności i opierać się na zasadzie nullum tributum sine lege.