Minione lato obfitowało w wyjątkowo wysokie temperatury. Choć ciepłe dni cieszą osoby wypoczywające na urlopach, to dla pracowników mogą być uciążliwe, a nawet stanowić zagrożenie. W obliczu rosnących temperatur obowiązki pracodawców w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nabierają szczególnego znaczenia. Firmy mają obowiązek wdrożyć odpowiednie środki ochrony zdrowia pracowników, a za niedopełnienie tych obowiązków grożą wysokie kary. Tymczasem rząd pracuje nad wprowadzeniem nowych regulacji, które nałożą dodatkowe wymogi na pracodawców w czasie ekstremalnych upałów.

Kontrola temperatury w miejscu pracy

Pracodawcy muszą przestrzegać licznych przepisów związanych z BHP, wynikających zarówno z kodeksu pracy, jak i z aktów wykonawczych. Wielu przedsiębiorców nie jest świadomych wszystkich obowiązków lub niewłaściwie je interpretuje, co może skutkować nałożeniem kar przez Państwową Inspekcję Pracy podczas rutynowej kontroli. Brak znajomości przepisów może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji, w których zagrożone jest zdrowie lub życie pracowników. Dlatego ważne jest, aby pracodawcy regularnie weryfikowali swoje obowiązki dotyczące BHP.

W obowiązujących w Polsce przepisach ustalono minimalne temperatury, jakie muszą panować w miejscu pracy. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.) nakłada na pracodawców obowiązek dostosowania temperatury w miejscu pracy do rodzaju wykonywanych zadań oraz stopnia wysiłku fizycznego. Temperatura nie powinna być niższa niż 14°C, z wyjątkiem miejsc, gdzie wymogi technologiczne, takie jak praca w chłodniach, tego wymagają. Natomiast w biurach i miejscach, gdzie wykonywana jest lekka praca fizyczna, temperatura nie może być niższa niż 18°C. Dla pracowników młodocianych maksymalna dopuszczalna temperatura to 30°C, przy czym wilgotność powietrza nie może przekraczać 65 proc.

Orzecznictwo i sankcje za nieprzestrzeganie przepisów

Orzecznictwo sądów pracy wyraźnie wskazuje, że nieprzestrzeganie przepisów BHP w czasie upałów może mieć poważne konsekwencje. W wyroku Sądu Rejonowego w Gdańsku z 2019 r. (sygn. akt IV P 287/19) pracodawca został uznany winnym rażącego naruszenia przepisów BHP za brak dostarczenia pracownikom napojów chłodzących oraz nieorganizowanie przerw w czasie wysokich temperatur. Sąd stwierdził, że takie zaniedbanie stwarzało bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia pracowników.

Podobne stanowisko zajął Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z 2021 r. (sygn. akt VII Pa 41/21), gdzie pracodawca został pociągnięty do odpowiedzialności za niewywiązanie się z obowiązku dostosowania godzin pracy do panujących warunków atmosferycznych. Brak reakcji pracodawcy na prognozy pogody oraz nieprzestrzeganie przepisów kodeksu pracy mogło skutkować poważnymi problemami zdrowotnymi pracowników.

Państwowa Inspekcja Pracy regularnie monitoruje przestrzeganie przepisów BHP, szczególnie w czasie ekstremalnych upałów. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, PIP może nałożyć na pracodawcę grzywny, które mogą wynosić od 1 tys. do 30 tys. zł, w zależności od skali naruszeń. Na przykład w 2022 r. nałożono karę w wysokości 10 tys. zł na firmę budowlaną, która nie dostarczyła pracownikom napojów i nie zorganizowała przerw w pracy, mimo że temperatura na zewnątrz przekraczała 35°C (decyzja PIP nr 1245/2022). Inna firma produkcyjna została ukarana grzywną w wysokości 15 tys. zł za brak odpowiedniej wentylacji w hali produkcyjnej, co doprowadziło do niebezpiecznie wysokich temperatur (decyzja PIP nr 2117/2022).

Nowe regulacje – praca w ekstremalnych warunkach

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje nad nowymi przepisami, które mają wprowadzić dodatkowe wymogi dla pracodawców w czasie ekstremalnych warunków pogodowych. Wśród propozycji znajduje się m.in. obowiązek skrócenia czasu pracy do maksymalnie 6 godzin dziennie, gdy temperatura przekroczy 35°C, bez obniżenia wynagrodzenia. Ponadto, mają zostać wprowadzone obowiązkowe, płatne przerwy co godzinę, trwające co najmniej 10 minut, gdy temperatura przekracza 30°C. Dla pracowników biurowych, których obowiązki mogą być wykonywane zdalnie, pracodawcy będą zobowiązani do umożliwienia pracy z domu w czasie upałów.

Co pracodawca powinien zapewnić pracownikowi w czasie upałów?

W trakcie upałów, pracodawcy zobowiązani są szczególnie dbać o zdrowie i komfort swoich pracowników, przestrzegając odpowiednich przepisów. By zapewnić przestrzeganie nałożonych na nich obowiązków powinni:

  1. Dostarczyć pracownikom odpowiednie napoje w następujących sytuacjach:
    • gdy temperatura w miejscu pracy spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C,
    • gdy pracownicy wykonują prace na otwartej przestrzeni, gdy temperatura otoczenia wynosi poniżej 10°C lub powyżej 25°C,
    • gdy praca odbywa się w warunkach gorącego mikroklimatu, gdzie wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) przekracza 25°C.
  2. Zorganizować przerwy. Pracodawcy powinni zapewnić swoim pracownikom możliwość odpoczynku w chłodniejszych warunkach, poprzez organizację dodatkowych przerw. Przerwy te pozwolą pracownikom na regenerację i zminimalizują ryzyko związane z przegrzaniem organizmu.
  3. Dostosować godziny pracy. W miarę możliwości pracodawca powinien rozważyć zmianę godzin pracy, tak aby odbywała się ona w chłodniejszych częściach dnia. Alternatywnie można rozważyć skrócenie czasu pracy, aby zmniejszyć ekspozycję na ekstremalne temperatury.
  4. Zapewnić odpowiednią wentylację. W pomieszczeniach pracy pracodawca musi zapewnić odpowiednią wentylację. Ma ona kluczowe znaczenie dla utrzymania temperatury na poziomie bezpiecznym dla zdrowia pracowników. Prawidłowa cyrkulacja powietrza w miejscu pracy może znacznie zredukować ryzyko przegrzania.
  5. Dostarczyć środki ochrony osobistej osobom pracującym na otwartej przestrzeni, którym należy zapewnić odzież ochronną dostosowaną do warunków pogodowych oraz odpowiednie nakrycia głowy.

Wysokie temperatury stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia pracowników, a pracodawcy mają obowiązek podjęcia odpowiednich działań w celu minimalizacji ryzyka jego utraty. Państwowa Inspekcja Pracy monitoruje przestrzeganie przepisów prawnych, a pracodawcy, którzy nie dostosują się do ich wymogów, mogą ponieść kary finansowe. Warto jednocześnie mieć świadomość planowanych zmian, które mogą zaostrzyć wymogi dotyczące warunków pracy w czasie upałów.

Przeczytasz o tym także w Dzienniku Gazeta Prawna w artykule pt. „Fala upałów kosztowna dla pracodawców. A szykują się kolejne obowiązki” opublikowanym 10 września 2024 roku.